جزء 1 16 مطلب

استفاده فقهی از «شأن نزول»، «تأويل» و «تنزیل» قرآن

فقهای اسلام از «شأن نزول» آیات و همچنین «تنزیل» و «تأويل» آنها چه استفاده فقهی کرده اند؟

فقهای اسلام با توجه به سبب و شأن نزول و ظَهر و بطن آيات، قاعده اى را به دست آورده‌ و با تمسك به آن، احكام را استنباط مى‌ كنند. آن قاعده عبارت است از: «اعتبار به گستردگى لفظ است، نه خصوصيّت مورد»؛ يعنى فقيه بايد خصوصيات مورد را كنار گذاشته و از جنبه هاى عمومى لفظ بهره بگيرد. به عنوان مثال در قرآن آمده: «مشرق و مغرب، از آن خداست! پس به هر سو رو کنید، رو به خدا کرده اید». اين آيه داراى ظَهر و بطن است و در ظاهر با آياتى كه ايجاب مى كند حتما رو به كعبه نماز بخوانيد منافات دارد؛ ولى با مراجعه به شأن نزول، اين تنافى برطرف مى شود.

شأن نزول آیات (135 ـ 137) سوره «بقره»

شأن نزول آیات (135 ـ 137) سوره «بقره» چه می باشد؟

چندي از علماى يهود و مسيحيان«نجران» با مسلمانان بحث کرده و خود را سزاوارتر به آئين حق مى دانستند و هر يک از پيروان اين دو مذهب، مسلمانان را به خويش دعوت مى کردند. در اینجا آيات فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.

شأن نزول آیه 114 سوره «بقره»

شأن نزول آیه 114 سوره «بقره» چه می باشد؟

نزول آیه ناظر به تمام حوادثی است که باعث ویرانی و منع از مساجد می شود. بنابراین هر یک از شأن نزول هایی که در مورد این آیه آمده، مانند؛ تخریب مسجد الاقصی، منع پیامبر(ص) از مسجد الاحرام و ...، یکى از ابعاد مسأله را منعکس مى کند.

شأن نزول آیه 115 سوره «بقره»

شأن نزول آیه 115 سوره «بقره» چه می باشد؟

در شأن نزول این آیه روایات مختلفى نقل شده است. لکن مفهوم آیه به صورت یک حکم کلّى می باشد که هم ناظر به مسأله تغییر قبله است، هم خواندن نماز نافله بر مرکب، و هم نماز واجب به هنگام نشناختن قبله.

شأن نزول آیات (120 ـ 121) سوره «بقره»

شأن نزول آیات (120 ـ 121) سوره «بقره» چه می باشد؟

يهود و نصارا در بحث قبله و ديگر مسائل انتظار داشتند که همواره پيامبر(ص) از آنها تبعيت کند. آيه فوق نازل شد و آشکار نمود که اينها نه با تبعيت در قبله و نه با هيچ چيز ديگر از پيامبر(ص)راضى نخواهند شد، جز اين که آئين آنها را دربست بپذيرد و شان نزول آيه دوم در رابطه با اهل کتابي است که اسلام را پذيرفتند و به راستى مؤمن شدند.

شأن نزول آیه 99 سوره «بقره»

شأن نزول آیه 99 سوره «بقره» چه می باشد؟

در شأن نزول این آیه آمده: «ابن صوريا»، دانشمند يهودى از روى لجاج و عناد به پيامبر(ص) گفت: تو چیزى که براى ما مفهوم باشد نیاورده اى! و خداوند نشانه روشنى بر تو نازل نکرده تا ما از تو تبعيت کنيم، آيه فوق نازل شد و به او صريحاً پاسخ گفت.

شأن نزول آیه 104 سوره «بقره»

شأن نزول آیه 104 سوره «بقره» چه می باشد؟

مسلمانان گاهى از پيامبر(ص) با جمله«راعنا»، مى خواستند که با تأنّى سخن گويد تا مطالب را خوب درک و سؤالات خود را مطرح نمايند. يهود که این کلمه را به معنای«ما را تحمیق کن» می دانستند، با سوء استفاده از اشتراک هاي لفظي و لغوي، دستاويزي براي استهزاء مؤمنان يافته بود. آيه فوق نازل و به مؤمنان دستور داد به جاى جمله راعنا جمله«انظرنا» را به کار برند که همان مفهوم را مى رساند و دستاويزى براى دشمن لجوج نيست.

شأن نزول آیه 108 سوره «بقره»

شأن نزول آیه 108 سوره «بقره» چه می باشد؟

در موارد مختلف عده اي از اعراب تقاضاهاي غير منطقي، از جمله آوردن نامه از طرف خدا، اجازه پرستش بت و ديدن آشکار خدا را از پيامبر(ص) داشتند که آيه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت.

شأن نزول آیه 113 سوره «بقره»

شأن نزول آیه 113 سوره «بقره» چه می باشد؟

بين علمای يهود و مسيحيان در محضر پيامبر(ص) مشاجره و نزاع در گرفت و آنها آئين و انبياء و کتاب هاي آسماني يکديگر را بي پايه و اساس شمردند. در اين هنگام آيه فوق نازل و هر دو دسته را به خاطر گفتار نادرستشان ملامت نمود.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام عليٌّ(عليه السلام)

کَفى بالإيثارِ مَکْرُمَةً

براى بزرگوارى، ايثار بس است

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 22