اثبات خداوند با استفاده از «براهین توحید»

امام علي(عليه السلام) در خطبه 108 در باب توحید با چه براهینی به اثبات خداوند مي پردازد؟

امام علي(ع) در آغاز خطبه 108 به مهمترین دلایل خداشناسی؛ یعني «برهان نظم»، «برهان فطرت» و «برهان اِبداع» اشاره کرده، می فرماید: «ستايش مخصوص خدایی است كه با آفرينش خود بر انسان ها تجلى كرده، و با حجّت و دليل خود، بر قلب بندگان آشكار شده است، آفريده ها را بدون نياز به فكر و انديشه آفريد؛ چرا كه انديشه مخصوص كسانى است كه داراى روح و ضمير باطن هستند و او چنين نيست! ...».

امکان تعدّد خدایان حکیم؟

تعدّد خدایان حکیم چه فسادی به دنبال دارد؟ چرا نمی شود دو خدا در جهان وجود داشته باشد؟

تعدّد فرع محدوديّت است و آنچه محدود است متعدّد می گردد. به عبارتی، آنجا که محدوديّت متصور نيست، تعدّد نیز معقول نيست. بنابراین با کمال مطلق بودن خداوند در تمام ابعاد، جایی برای خدای دیگر متصوّر نیست. در متون دینی نیز برای یگانگی خداوند به دلائل متعدّدی از جمله «برهان تمانع» و «برهان فرجه» يا «تفاوت ما به الاشتراك، و ما به الامتياز» و ... اشاره شده است. بنابراین بحث از وجود خدایان متعدّد، هر چند حکیم، بی ثمر است. از طرفی در جهان آفرینش نظام و سیستم واحدی خود نمایی می کند، لذا وجود خدایان متعدد هرچند حکیم در عالم واقع منتفی است.
بر فرض وجود چند خدای حکیم، باید بروز و ظهور حکمت آنها در تکوین و تشریع متعدد باشد؛ اگر چنین اتفاقی رخ می داد جهان نابود می شد. در حالت فرضی دیگری باید همه این خدایان حکیم از یک «حکمت مورد اتفاق» تبعیّت کنند؛ امّا هر خدایی نمی تواند در حکمت خویش نسبت به موجودی دیگر نقص داشته باشد و خدای کامل چرا از حکمت دیگران تبعیت می کند؟! در حالت فرضی سومی، اگر خدایان متعدد حکیم از «حکمت یک خدا» تبعیّت می کنند، هم ایراد فرض دوم وارد است، هم اینکه در چنین فرضی وجود چند خدا «عبث» است و در حقیقت یک موجود خدایی می کند.

دلالت برهان فرجه، بر توحید

برهان فرجه به چه معناست؟

اگر دو خدا وجود داشته باشد باید میانشان فاصله و امتیازی باشد و آن خود موجود سوم و ازلی خواهد بود؛ لذا 3 خدا وجود خواهد داشت. اگر سه خدا باشد باز میانشان فاصله و امتیازی باید باشد و این سر از پنج خدا در می آورد و عدد همین طور بالا می رود تا بی نهایت.

فقر و غناء، دلیلی برای اثبات توحید

دلیل فقر و غناء چگونه بر یگانگى خداوند دلالت می کند؟

طبق آیه 54 سوره روم، انسان در زمان تولد با نهایت ضعف پا به این جهان گذاشت به طوری که حتی توان دور کردن مگسی را هم نداشت تا اینکه به سن جوانی رسید و پس از مدتی باز به سمت ضعف و ناتوانی جسمی و روحی حرکت می کند. این دگرگونی نشان می دهد که این انسان نه آن قوت  را از خود داشت و نه آن ضعف را. بلکه همه آنها از ناحیه دیگری بود و او هم کسی جز خدای با عظمت نیست.

برهان امکان و وجوب

برهان امکان و وجوب به چه معناست؟

همه موجودات این عالم روزی نبوده اند و بعد وجود پیدا کرده اند؛ لذا همه آنها معلول وجود دیگری هستند و چون هر معلولی وابسته به علت خود است اگر آن علت هم معلول دیگری باشد و همین طور ادامه پیدا کند سر از تسلسل پیدا می کند و تسلسل هم محال است. پس به ناچار به علتی می رسیم که قائم به ذات است و معلول چیزی نیست و او همان واجب الوجود است.

هماهنگي جهان آفرينش، دليلي بر توحيد

آيا هماهنگي و وحدت جهان آفرينش که از ادله توحید است از نظر علمی قابل اثبات است؟

اجزاى اين عالم چنان به هم پيوسته است كه همگى يك واحد را تشكيل مى دهد. تمام كرات منظومه شمسى در آغاز يك واحد به هم پيوسته بودند و تدريجاً از هم جدا شدند و در عين جدايى به هم مربوط اند. منظومه شمسى خود جزيى از يك كهكشان بزرگ است كه به ضميمه كهكشان هاى ديگر مجموعه واحدى را تشكيل مى دهند كه قانون جاذبه همچون زنجيرى آنها را به هم پيوسته است. قوانين مختلفى كه بر جهان حكومت مى كند، مانند: قانون جاذبه و سرعت نور و قوانين حركت و ...، همه جا يكسان است. اين هماهنگى دليل روشنى بر وحدت آفريدگار جهان است.

وحدت دعوت انبیاء، دلیلی بر توحید

وحدت دعوت انبیاء چگونه دلالت بر توحید دارد؟

دعوت عمومی انبیا به خدای یگانه دلیل بر توحید است. اگر در عالم دو واجب الوجود باشد و هر دو، منبع فیض باشند، در فیض رسانیشان بخل نمی ورزند؛ چراکه عدم فیض از هر کدام نقص است و این با حکمت نمی سازد، خواه فیض تکوینی باشد و خواه فیض تشریعی. و طبق گفته امام علی(ع) اگر خدا همتایی داشت فرستادگان او و آثار ملکش را می دیدیم، و به افعال و صفاتش آشنا مى شدیم، اما او معبودى یکتاست، همان گونه که خودش توصیف کرده است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

عن ابى عبد الله قال:

من اراد الله به الخير قذف فى قلبه حب الحسين (عليه السلام) وزيارته و من اراد الله به السوء قذف فى قلبه بغض الحسين (عليه السلام) و بغض زيارته.

وسائل الشيعه، ج 10 ص 388