مفهوم تقدّس و مقدّس و محدوده هاله تقدّس؟

مفهوم تقدّس و مقدّس چيست؟ مقدّس کيست؟ و يا چيست؟ تقدّس را از کجا آورده اید؟! چرا بسياری از پديده ها مقدس شمرده شده و امکان نقد آنها وجود ندارد؟!

تقدس و مقدس از قدس به معنی پاکی گرفته شده است. از جمله اموری که پاکی آن مورد قبول همه می باشد عقل و احکام عقل است. لذا خداوند که خالق عقل است نیز مقدس است؛ بلکه مقدس حقیقی اوست و سایر امور به اعتبار انتساب آنها به خدا مقدس شمرده می شوند. آنچه با دلایل قطعی پاکی آن ثابت شود شکی در مقدس بودن آن نیست.

اما آنچه مردم بدون دلیل آن را مقدّس می دانند، باید با روش مناسب با آن برخورد شود. ضمن اینکه توهین به مقدسات یک قوم یا ملت، از آنجا که بی حرمتی به میثاق جمعی آنها به شمار می آید، می تواند موجب بروز کدورت ها و خون ریزی های محتمل گردد، و از همین رو جلوگیری از آن الزامی عقلایی و اجتماعی به شمار می آید. با این حال می بینیم کسانی که بدون دلیل به مقدسات اسلام توهین می کنند خود برخی امور مثل هولوکاست را مقدس می شمارند.

تفاوت مدارک فقهی شیعه با سایر فِرَق اسلامی

فقه شیعه در اصول و مدارک فقهی چه تفاوتی با سایر فِرَق اسلامی دارد؟

فقه شیعه در اصول و مدارک فقهی تفاوت هایی با سایر فِرَق اسلامی دارد: اول اينكه هرگز به «قياس» عمل نمى كند. دوم اينكه روايات پيامبر(ص) را از طريق صحيح كه به اهل بيت(ع) منتهى مى گردد دريافت مى دارد. سوم اينكه باب اجتهاد را هميشه مفتوح مى داند؛ در حالى كه ديگران اين باب را به روى علماى قوم مسدود كرده اند.

شواهدی بر وجود «حسّ مذهبی» در انسان

برای اثبات اصالت «حسّ مذهبی» و وجود آن در انسان چه قرائن و شواهدی می توان ارائه کرد؟

با بررسي تاريخ بشر مي بينيم كه مفهوم پرستش و نیایش از قدیم با زندگی بشر همراه بوده و صنعتی شدن زندگي انسان نتوانسته دین را از زندگی و رفتار مردم جدا سازد. ديگر اينكه رويدادهايى در طول تاريخ بشر به چشم مي خورد كه نشان دهنده كشش ويژه انسان به مسائل مذهبى است، تا آن جا كه گاهى همه امكانات خود را فداى آن كرده است. آری اگر مذهب يك نمود غير اصيل بود، مي ‏بايست در چهارچوبه انگيزه ‏هاى مادّى محدود گردد.

علل گرایش انسان های اولیه به «مذهب»

چه علل و اسبابی باعث گرایش انسان های اولیه به «مذهب» شده است؟

انسان هاي اولیه با دقت در نظام آفرینش و گردش شب و روز و طلوع و غروب خورشید و همچنین انواع حیوانات و گیاهان و جانواران پی می بردند که اینها تصادفی بوجود نیامده اند؛ بلکه باید خالقی دانا و توانا داشته باشند که مجموعه اين مشاهدات، انگيزه گرايش به مذهب و ايمان به يك مبدأ دانا و توانا شده است.

انگیزه گرایش به «مذهب» در عصر ما

در عصر کنونی چه عواملی را می توان برای گرایش به «مذهب» نام برد؟

علوم انسان دو گونه است: اول: تجربی که با خطا همراه است. دوم: علوم نظری که به کمک علوم تجربی می آید تا بسیاری از مجهولات مثل مسئله علّت و معلول و... که با آزمایش و تجربه قابل حل نیست را حل کند؛ مثلاً پيدا شدن یک لوح سنگ قدیمی یا قبر متروکه ای و یا فسیل برخی حیوانات يا کشف یک اتم و یا ساختن یک قلب مصنوعي و ... همه بيانگر اين است كه نشان دهد انگيزه اى طبيعى تر از اين براى پيدايش افكار مذهبى و ايمان به وجود يك عقل كل و قدرت بى پايان و مافوق طبيعى وجود ندارد.

عوامل سیاسی و اقتصادی «دین گریزی»

عوامل سیاسی و اقتصادی چطور در گرایش انسانها به دین و مذهب ممانعت ایجاد می کند؟

جناح های سیاسی و اقتصادی که بر اساس ماتريالیسم پایه گذاری شده با اصول مذهبی تضاد دارند، به طوري كه اگر یک رهبر سیاسی با مطالعاتش ایمان به مبدأ عقل و علم در نظام هستى بیاورد آن را اظهار نمی کند و سعی در مخفی کردن آن دارد تا بتواند به اهداف سیاسی و اقتصادی خود برسد. در کشورهای ماتريالیستی با افکار مذهبی به شدت مخالفت می شود و کسی که از امور مذهبی صحبت کند او را مرتجع می خوانند. در بقیه کشورها هم که یا مستعمره آنها است و یا تبلیغات شدید ماتريالیسم اجازه اظهار نظر در مورد مذهب به بزرگان را نمی دهد.

«امور جنسی» عامل گرایش به «مذهب»!

آیا چنانکه «فروید» می گوید، «امور جنسی» می تواند انگيزه گرایش انسان ها به «مذهب» باشد؟!

از عجيب ترين فرضيّه هايي كه پيرامون گرايش به «مذهب» گفته شده، «فرضيّه فرويد» است. او در مورد پيدايش پديده هاى اجتماعى، روانى و اخلاقى بشر، فرضيّه اى پيشنهاد كرد كه سر و صداى زيادى به راه انداخت. او معتقد بود كه علّت العلل براى پيدايش همه اين پديده ها «ميل جنسى» انسان است كه پس از تغيير چهره هاى گوناگون كه آن را از اصل نخستين دور مى سازد، به صورت واكنش هاى روانى، اخلاقى و اجتماعى آشكار مى گردد. فرضيّه جنسى فرويد از جهات فراوانى قابل انتقاد است، هم از نظر پايه و اساس و هم از نظر مواد و منابع مطالعه، و هم از نظر استنتاج و چگونگى نتيجه.

ديدگاه «فرضیه روحیّون» درباره عامل پيدايش مذهب و اشكالات آن

از ديدگاه «فرضیه روحیّون» دلیل گرایش به مذهب چيست و چه اشكالاتي بر آن وارد است؟

برخی از جامعه شناسان دلیل پیدایش مذهب را روح انسان می دانند و می گویند مردم ابتدایی از ديدن اشباح مردگان در خواب وحشت می کردند و به فکر فرو می رفتند که هر موجود یک روحی هم دارد که در موقع مردن یا خواب و ... از بدن او جدا می شود و بعد این فکر را تعمیم دادند و قائل به پرستش آن شدند و این عمل به تدريج منجر به بت پرستی شد. از اشكالات اين فرضيه نداشتن دليل منطقي، محدود بودن دامنه بحث آن به مذاهب خرافي نخستين و قرار داشتن مسئله روح به عنوان يك بحث حاشيه اي و نه يك بحث اصولي در اسلام اشاره كرد.

فرضیه «تقدیر و بخت» عامل پيدايش مذهب!!

فرضیه «تقدیر و بخت» در صدد است چه چیزی را به عنوان عامل گرایش به مذهب معرفی نماید و چه اشكالاتي بر آن وارد است؟

«سنمر» و «کلر» دو جامعه شناس عقیده دارند که مردم اولیه در دوران طفولیت از بخت و اقبال بد بسیار وحشت داشتند و برای فرار از آن تلاش می کردند و آن را به قوای فوق طبیعی نسبت مي دادند و این نیاز آنها باعث تشکیل مذهب شد. از جمله اشكالات اين فرضيّه،‌ ارتباط داشتن بخت و اقبال با جهل مردم نسبت به ريشه حوادث و رويدادها، تغيير ناپذير بودن اقبال و شانس و آميختگي آنها با خميره وجودي آدمي و محدوديت اين فرضيّه به ادياني غير از اسلام، مسيحيّت، زردشتي و .... اشاره كرد.

فرضیّه «درک عاطفی» و «درک عقلی» در عامل پيدايش مذهب

فرضیّه «درک عاطفی» و «درک عقلی» چه عاملی را سبب گرایش مردم به مذهب معرفی می کند؟

انسان داراي دو نوع «درك عقلى» و «درك عاطفى» است و روحش داراي چهار حس راستي، نيكي، زيبايي و مذهبي است كه از ميان آنها، اصالت با حس مذهبي است. به شهادت تاريخ، مفهوم پرستش، هميشه با زندگي انسان ها آميخته شده است و قدر مشترك حس هاي چهارگانه، عشق به نظام آفرينش است. هم چنين در عمق روان ناآگاه انسان، احساساتي همراه با او از مادر متولد مي شود كه مؤيد اين مطلب است. نتيجه اينكه گرايش به مذهب در پرتو درك عقلانىِ انسان در گذشته و امروز، منطقي ترين و طبيعي ترين راهى است كه براى تفسير اين موضوع مي ‏توان يافت.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام عليٌّ(عليه السلام)

الإيثارُ أعلى مراتِبِ الکَرَمِ، و أفضلُ الشِّيَمِ

ايثار، بالاترين مرتبه بخشندگى و برترين خوى است

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 22