عوامل متعددي را مي توان به عنوان منشاء غيبت ذکر کرد، از جمله: حسد، خودخواهى، غرور، انحصارطلبى، كينه توزى، جاه طلبى، دنيا پرستى، رياكارى، اظهار پاكى و تقوا، ايجاد سرگرمى، سوء ظن، انتقام جويى، استهزاء و ... در همه اين موارد، انسان ها سعي مي کنند بواسطه غيبت، شخصيت و موقعيت اجتماعى غیبت شونده را درهم بشكند و او را در نظرها خوار و بى مقدار نمایند، و از اين طريق انتقام بگيرند یا خود را برتر و بالاتر معرفی کنند.

امام علی(ع) درباره يكي از آثار «خودپسندی» می فرمایند: «خودپسندىِ انسان، يكى از حسودهاي عقل اوست». حسود كسى است كه به نعمت هايى كه به ديگري رسيده رشك مى ورزد و آرزوى زوال آنها را دارد و همين امر سبب مى شود به دشمنى با او برخيزد و... . از سویی خودپسندى در برابر عقل انسان همين كارها را انجام مى دهد، قدرت عقل را از انسان گرفته و او را به خطا مى افكند، عيب انسان را ظاهر مى سازد و مردم را از او متنفر مى كند. از این رو تعبیر امام(ع) بسیار رسا است.

روايات «کبر» را به عنوان سرآغاز بسیاری از طغیان ها و نافرمانی خدا و نابود کننده سرمایه های سعادت و زشت ترین رذایل اخلاقی نام برده است؛ چراكه خداوند اعمال طولانى ابليس را كه در مسير بندگى خدا انجام داده بود به خاطر ساعتى تكبّر نابود ساخت، بنابراين هر كسى بعد از ابليس همان گناه را مرتكب شود، چنين عاقبتي در انتظار اوست. تكبّر و خودخواهى حتّى در لحظات كوتاه پيامدهاى خطرناكى دارد و مانند آتش سوزان حاصل يك عمر طولانى اعمال صالحه را مي سوزاند و شقاوت ابدى و عذاب‏ جاويدان را نصيب صاحبش مي سازد.

در بحث «تکبّر» مفاهیم متعددی وجود دارد همچون خودبرتربینی، خودمحوری، خودخواهی، برتری جویی و فخرفروشي كه گرچه تفاوت های ظریفی با هم دارند؛ ولی ریشه همه آنها به تکبّر باز می گردد و از شاخه های آن محسوب می شوند.

برای درمان «غفلت»، علاوه بر انديشيدن به عواقب و پيامدهاى آن، بايستي به سراغ ريشه ها رفت؛ زيرا تا ريشه هاى يك بيمارى قطع نشود، درمان آن امكان ندارد. هم چنين پند و عبرت از وقایع تاریخی و تحولات روزگار، استمرار و دوام ذکر، نماز با حضور قلب و تفکر و اندیشه از ديگر راه هاي درمان غفلت هستند.

بین کتب عهد عتیق و جدید یک تفاوت روشن وجود دارد؛ در کتب عهد عتیق سخن از رستاخیز بسیار کم است، تا آنجا كه «مستر هاكس» آمريكايى تصريح مى كند كه افكار قوم يهود در رابطه با عالم پس از مرگ نامعلوم و غير واضح است. در قرآن نیز آياتى وجود دارد كه يهودیانِ معاصر پيامبر(ص) را مردمى حريص دانسته و گويا این خصلت به مرور ايام جزء خون آنها شده است در حالى كه اناجيل به رستاخيز و عالم پس از مرگ می پردازد.

صدور فرمان سجده فرشتگان به آدم از سوی خداوند متعال، امری بی مقدمه و بدون پیش زمینه نبود بلکه پیش از آفرینش آدم از آنها پیمان گرفته بود که به او سجده کنند و بعد از خلقت آدم، از فرشته ها خواست که آن پیمان را عملی کنند و همه فرشتگان نیز سجده کردند، مگر ابلیس که به سبب آلودگی درونی و خودخواهی و تعصب، از این دستور الهی سرپیچی کرد. تعصب و خودخواهی بر فکر وی غلبه کرد و خویش را که خلق شده از آتش بود، برتر از انسانی دانست که خلق شده از آب و گل بود و به همین سبب از دستور الهی سرپیچی کرد.

درباره علت مهلت دادن به شیطان باید به چند نکته توجه کرد: اولا: شیطان پیش از اینکه به سبب خودخواهی اش گمراه شود، تا سالها مطیع اوامر الهی بود ودر ردیف فرشتگان درآمده بود. ثانیا: اگر انسانها باسوءاستفاده از اختیارشان، درب ورود وسوسه های شیطان را به خود نگشایند، ابلیس نیز نمی تواند به زور گمراهشان کند. ثالثا: خداوند با این مهلت دادن مجازات شیطان را سنگین تر می کند و مهمتر از همه اینکه وسوسه های شیطان بهترین محک انسانهای مومن است تا به وسیله مقابله با القائات شیطانی مسیر کمال را پیش بگیرند.

خودخواهی گاهی حجابی برای دیدن و پذیرش حق می گردد تا آنجا که ابلیس را با آن سابقه درخشان در اطاعت و تقدیس خدا به جایی می کشاند که نه تنها از دستور خداوند در سجده برای انسان سرباز می زند که به حکمت خداوند نیز اعتراض می کند. ابلیس در خودبرتر بینی اش بر آدم به خاطر خلق شدن از آتش اشتباه می کند زیرا مشخص است که، آتش فقط نقشی تکمیلی در فرآیند پیدایش پدیده ها دارد. از این گذشته برتری آدم نه فقط به خاطر آفریده شدن از خاک بلکه به خاطر بهره بردن از روح والای خداوندی است.

یکی از عواملی كه مى تواند منشأ «تكبر» باشد خودخواهى و حُبّ ذات است كه از حالت تعادل خارج شده باشد. حُبّ ذات في نفسه بسيار خوب است، ولى در صورتى كه تعديل شده و به خودبينى، خودپسندى، خودخواهى، خودمحورى و خودبرتربينى نرسيده باشد. درمان اين بيمارى هم تمرين كردن بر تقدم حق ديگران بر حق خود است و اين درمانى است كه تنها مي توان در نزد پزشكان حقيقى عالم به آن دست يافت.