حقيقت «وجدان» و راه شناخت آن؟

حقيقت «وجدان» چيست و از چه راه هایی می توان آن را شناخت؟

ترديدى نيست كه هر كس نيروى مرموزى را در درون خود احساس مى كند كه بر تمام اعمال، گفتار و حتّى انديشه هايش نظارت دارد و كمتر كسی اصل وجود آنرا انكار كرده است. همان نیرویی که به ما مي گويد پيمان شكني نكنيد، ظلم و ستم نكنيد و ... که اگر تذكّرات آن سودمند واقع نشد و عملِ خلاف انجام شد شروع به سرزنش كرده و فرد را در دادگاه خود محكوم نموده و وادار به توبه مي نمايد. بنابراين وجدان مانند ساير نيروهاى درونى ما حقيقت مرموزى دارد كه تنها آن را از راه آثارش مى توان شناخت.

اهمّیّت و سفارش به «کار و تلاش» در اسلام

«کار و تلاش» در اسلام از چه جایگاهی برخوردار است و اسلام چه سفارشاتی در این زمینه به پیروان خود نموده است؟

اسلام هرگونه کار ثمربخش را جهاد دانسته و کارگران را به عنوان مجاهدان راه خدا و گاهی برتر دانسته است. از این رو امام رضا(ع) می فرماید: «آن کس که برای تامین زندگی خویش تلاش می کند و مواهب الهی را در پرتو کار می طلبد از مجاهدان راه خدا گرانقدرتر است»؛ زیرا مجاهدان، حافظ وضع موجود جامعه هستند؛ اما کارگران در مسیر توسعه امروز و فردای جامعه تلاش می کنند. از سویی هیچ نظام سیاسی بدون پشتوانه یک اقتصاد قوی و شکوفا باقی نمی ماند. لذا پیامبر(ص) دستِ پینه بسته «سعد انصاری» را بوسیده و فرمودند: «این دستی است که آتش دوزخ به آن نخواهد رسید».

مذمّت «بخيلان در انفاق» در قرآن

قرآن، کسانی را که از انفاق کردن بُخل می ورزند، چگونه مذمت نموده است؟

خداوند در قرآن خطاب به کسانی که از انفاق کردن بخل می ورزند می فرماید: «شما همان جمعيتى هستيد كه براى انفاق در راه خدا فرا خوانده مى شويد، بعضى از شما «بخل» مى ورزند و هركس بخل كند، نسبت به خودش بخل كرده است». سپس در انتهای آیه، افراد بخیل را تهدید می کند می فرماید: «هرگاه از دستورهاى خداوند [درباره انفاق] سرپيچى كنيد، خداوند گروه ديگرى را به جاى شما مى آورد كه مانند شما نباشند». در این آیه خداوند افراد بخیل را تهدید به نابودی کرده و این شديدترين تهديد درباره «بخيلان» است.

«سعادت» و «شقاوت» انسان، اکتسابی یا ذاتی؟

«سعادت» و «شقاوت» در انسانها ذاتى است یا اکتسابی؟

از نظر قرآن، «سعادت» و «شقاوت»، اكتسابي است. خدا مى داند چه كسانى با ميل خود در طريق سعادت و چه كساني با ميل خود در مسير شقاوت گام مى نهند. پس اگر مردم مجبور به انتخاب اين راه باشند آن وقت علم خدا جهل خواهد شد. اگر ما محكوم به سعادت و شقاوت ذاتى باشيم تعليم و تربيت، آمدن پيامبران، نزول كتب آسمانى و كيفر و پاداش همگى بي فايده يا ظالمانه خواهد بود. اين انسان است كه راه شقاوت و سعادت را با امداد الهي و با پاى خود مى پيمايد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال أبو جعفر(عليه السلام):

لا يَقْبَلُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ حَجّاً ولا عُمْرَةً مِنْ مال حرام.

خداوند حج و عمره گزاردن با مال حرام را نمى پذيرد.

بحارالانوار: 93/120