قلب 67 مطلب

ناسازگاری قرآن با علم در مورد «مركز ادراك انسان»!

چرا با اينكه علم نوين «مغز» را مركز ادراكات انسان می داند، قرآن كريم «قلب» را به عنوان جايگاه ادراك معرفی نموده است؟!

«مغز» در ميان ديگر اعضاى بدن، نقشى ممتاز دارد و از ديرباز اهميّت و نقش آن در هدايت جسم معلوم بوده؛ به گونه‌اى كه براى بيان نقش محورى هر چيزى آن را به مغز تشبيه مى كردند؛ ليكن با اين همه، انسانها ادراك و ديگر صفات نَفس را كه بهره‌اى از احساس دارند، به «قلب» نسبت مى دهند. و مراد از قلب نيز «روح» است كه فرمانروا و تدبيركننده امور بدن است؛ همان گونه كه كاركردهاى مذكور را به نَفس (به معناى ذات و خود) نسبت مى دهند.

عدالت هماهنگی قلب هاست

آیا تعریف حضرت زهرا(س) از عدل: «الْعَدْلَ تَنْسِيقاً لِلْقُلُوب» با تعریف امام علی(ع): «الْعَدْلُ یَضَعُ الاَمُورَ مَواضِعها» متفاوت نیست؟!

این دو تعریف متفاوت نیست، زیرا اگر امور در جایگاه صحیح خود قرار گیرد موجب هماهنگی همه چیز، از جمله قلوب مردم نیز می گردد. نتیجه ظلم و تبعیض گسسته شدن نظام جامعه و رو در رویی طبقات مختلف مردم و حکومت هاست، ولی نتیجه عدل، اعتماد تمامی افراد حکومت و ملت به یکدیگر و ارتباط عمومی و همبستگی اجتماعی و حسن تفاهم و در نتیجه هاهنگ و همساز شدن قلوب خواهد بود. بیان حضرت زهرا(س) که بخشی از خطبه فدکیه آن حضرت است کنایه به بی عدالتی ناشی از برکناری امام علی(ع) است که سبب تفرقه و ظلم در جامعه شد و انسجام شریعت را از هم گسیخت.

معنای واژه «اَفْئِدَة»

منظور از واژه «اَفْئِدَة» چیست؟

«اَفْئِدَة» جمع «فؤاد» از مادّه «فَأد» (بر وزن وَعْد) در اصل به معنى بريان كردن است؛ و لذا به افكار و عقل هاى پخته، «فؤاد» گفته مى شود. اين واژه گاه به معنى قلب، يا پوسته قلب نيز آمده است. بعضى نيز گفته ‌اند كه اطلاق اين واژه بر قلب و عقل هنگامى است كه داراى فروغ و روشنائى باشد. بعضى گفته اند كه «فؤاد» به معنى مركز قلب است در حالى كه قلب به مجموعه آن گفته مى‌ شود.

منظور از لقاء الله و قرب الهی؟

منظور از «قرب الهی» و «لقاء الله» چیست؟ مگر خداوند در مکان دوری قرار دارد که باید به او نزدیک شویم؟! دور یا نزدیک بودن مگر در مورد خداوند که در همه جا حضور دارد معنا دارد؟! علاوه بر این، ملاقات در مورد خداوند که جسمانی نیست چه مفهومی دارد؟!

تقرّب الهی به معنای احاطه خداوند بر وجود و حتّی درونی ترین احساسات و ذهنیات اوست. با احاطه علمى ای که خداوند به ما دارد و با توجه به بودن ما در قبضه قدرت او تكليف ما روشن است. نه افعال و گفتار ما از او پنهان است، و نه انديشه ها و نيات، و نه حتّى وسوسه هايى كه از قلب ما مى گذرد. معنی دیگر قرب در امور معنوى و بندگى آن است كه بنده خدا با اعمال صالح خود در معرض شمول رحمت الهى واقع می شود.
لقاء الله نیز یا به معنی مشاهده آثار قدرت او در صحنه قیامت، پاداش ها و کیفرها و نعمت ها و عذاب هاى او است، یا به معنى یک نوع شهود باطنى و قلبى است. زیرا انسان گاه به جایى مى رسد که گویى خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده مى کند؛ به طورى که هیچ گونه شک و تردیدى براى او باقى نمى ماند. این حالت ممکن است بر اثر پاکى، تقوا، عبادت و تهذیب نفس در این دنیا براى گروهى پیدا شود.
با این توصیف بدیهی است که این دو اصطلاح به هیچ وجه ارتباطی با اعتقاد به جسمانیّت خداوند ندارند.

یاد خدا، آرامش قلب ها؟!

اگر ياد خدا آرامش بخش قلب هاست، چرا با اینکه گاهی به یاد خدا هستیم ولي آرامش نداریم و مضطربیم؟!

منظور از یاد و ذکر خدا این است که انسان همیشه یقین و توجّه داشته باشد که هیچ موجودی در عالم نمی تواند مستقلّ و جدای از خدای متعال منشأ اثر باشد. قرآن کریم با وجودی كه مؤمنان را به ياد خداوند دستور مي دهد و آن را مایه آرامش دل ها می داند اما آن را در ذكر زباني خلاصه نمي كند، بلکه عمل صالح و تقوا نیز نقش بسزایی دارند. این آرامش محصول عبوديّت محض حقّ تعالى است و مانند ساير ملكات روحى با تمرين و گذشت زمان حاصل مى شود.

وحی، مفاهیم الهی با الفاظ بشری!

مسلمانان چرا بر تقدّس متن و مرجعیّت ظواهر قرآن اصرار دارند، در حالی که آنچه بر پیامبران نازل شده مفاهیمی بوده که آن را در قالب کلام بشری ریخته اند؟!

طبق آیات قرآن، ظواهر قرآن نیز مانند محتوا و مفاهیم آن وحیانی و از سوى خداوند است و پیامبر(ص) فقط بیان کننده است و هیچ گونه دخالتی در آن نداشته است.

دلایل زیادی برای این حقیقت وجود دارد که مهم ترین شان عبارت اند از: تحدی و هماوردی قرآن از منکران که آیه ای مانند آن را بیاورند؛ تاکید آیات قرآن بر وحیانی بودن الفاظ آن؛ اصرار پيامبر اكرم(ص) بر حفظ آیات قرآن؛ تفاوت قرآن با حدیث قدسی از لحاظ سبک و بیان و شیوه ترکیب کلمات.

عظمت قرآن در آيه 21 سوره «حشر»

خداوند در آیه 21 سوره «حشر» چگونه عظمت قرآن را بیان نموده است؟

خداوند درباره عظمت قرآن می گوید: «اگر نازل مى كرديم اين قرآن را بر كوهى، همانا آن را خاشع و شكافته مى ديدى از خوف و ترس خداوند». يعنى اگر كوه داراى عقل و شعور بود، چنين مى شد، پس بعضى از مردم مثل كفار كه اثرپذير نيستند قلب آنها از سنگ سخت تر است. و در روايات پیامبر(ص) آمده: «فضيلت قرآن بر ديگر كلامها مثل فضيلت خدا بر مخلوقات او است».

دلالت برهان «لزوم عقل بالفعل» بر وجود امام زمان(عج)

برهان «لزوم عقل بالفعل» چگونه بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دلالت دارد؟

برهان «لزوم عقل بالفعل» از ادله وجود امام زمان(عج) است. بنابر اين دليل، کسی صلاحيت رياست مدينه فاضله را دارد كه دو چيز داشته باشد: از حيث سرشت و طبيعت آماده آن مقام باشد و ملكه چنان كارى را داشته باشد. چنين انسانى كه همه امكانات عقلى، طبعى و كسبى در وجود او در مرتبه كمال به فعليت رسيده همان انسان كامل است كه در وجود امام زمان(عج) خلاصه شده است.

حالات «قلب» در کلام امام علی(ع)

امام علی(علیه السلام) در حکمت 193 نهج البلاغه، در مورد حالات «قلب» انسان چه بیانی دارند؟

امام علی(ع) درباره حالات قلب انسان می فرماید: «براى دل هاى آدميان علاقه و اقبال و گاه تنفر و ادبار است»، در واقع منظور از «قلب» در اين عبارت، عقل و فكر انسان است كه حالات مختلفى دارد؛ گاهى در حال نشاط و علاقه به انجام دادن كارى و زمانى در حال تنفر و بى علاقگى است. از این رو امام(ع) می فرماید: «دل ها گاهى پرنشاط و زمانى بى نشاط است؛ آن گاه كه نشاط دارند آنها را بر انجام دادن مستحبات بگماريد و هنگامى كه بى نشاطند تنها به واجبات قناعت نماييد». در واقع روح آدمى نيز مانند جسم او حالات مختلف دارد.

«انگیزه عاطفی» عامل شناخت خداوند؟!

«انگیزه عاطفی» چه جایگاهی در شناخت خداوند دارد؟

امیرالمؤمنین(ع) در حدیثی انسان را بنده احسان می داند و این حقیقتی است که برای نوع بشر قابل لمس است و به شکل ضرب المثل درآمده است. از سویی این واقعیتی است که محبت و خدمت به دیگران موجب جلب عواطف آنها و میل به شناخت شخص محبت کننده می گردد. از این رو امام علی(ع) می فرماید: «بوسيله احسان قلب‌ها به تسخير انسان در مى‌آيد».لذا علما و متکلمین مسأله شكر منعم را يكى از انگيزه هاى تحقيق پيرامون مذهب و شناخت خدا شمرده اند؛ و البته بايد توجّه داشت شكر منعم قبل از آنكه يك حكم عقلى باشد؛ يك فرمان عاطفى است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ الصّادقُ عليه السّلام :

اِنَّ النَّبىَّ لَمّا جائَتْهُ وَفاةُ جَعْفَرِ بنِ اَبى طالبٍ وَ زَيْدِ بنِ حارِثَةَ کانَ اَذا دَخَلَ بَيْتَهُ کَثُرَ بُکائُهُ عَلَيْهِما جِدّاً وَ يَقولُ: کانا يُحَدِّثانى وَ يُؤ انِسانى فَذَهَبا جَميعاً.

من لايحضره الفقيه ، ج 1، ص 177