خداشناسي 19 مطلب

شبهه منافات «معجزه» با «قانون علّيت»؟!

آيا «معجزه»، «قانون علّيت» را زير سؤال مي برد؟

«معجزه» منافاتي با «قانون علّيت» ندارد. اگر حادثه اى بر خلاف علل عادى واقع شود بايد گفت: آن هم علتى دارد كه ما تاكنون آن را نشناخته ايم و چيزهاى بسيارى چنين هستند! اين علت ممكن است كه يك مبدأ ماوراء طبيعى باشد يا يك عامل طبيعى ناشناخته و در هر صورت كسى كه توانسته آن نظم عادى علت و معلول طبيعى را بر هم بزند و آن حادثه را پديد آورد يك فرد عادى و معمولى نيست؛ زيرا فرض بر اين است كه اين كار (معجزه) از هيچ بشرى، حتى نوابغ جهان، ساخته نيست و چنين كسى حتماً با مبدئى مافوق جهان طبيعت رابطه دارد.

بعثت انبياء(ع) لازمه شناخت بهتر «عالَم»

بعثت انبياء چه نقشي در تعليم و آموزش مردم در جهت شناخت بهتر «عالَم» دارد؟

مي دانيم كه آسمان ها و زمين و موجودات بى هدف آفريده نشده است و از طرف ديگر مي دانيم كه هدف آفرينش نه به ذات مقدس خدا كه به ما مخلوقات بازگشت مى كند. حال ما چگونه مى توانيم در پيمودن اين راه، تنها به علم و دانش بشر تكيه كنيم؛ در حالى كه هنوز بعد از آن همه پيشرفت هاى شگرف علمى، بسيارى از مسائل ابتدايى بر ما مجهول است؟ اينجاست كه بايد صريحاً گفت: براى رسيدن به هدف آفرينش (پرورش و تكاملِ وجود ما در جهات مختلف) نيازمند وحى و تعليم پيامبران الهى هستيم.

اثبات وجود خدا برای یک کافر

چگونه وجود خدا را برای يک كافر اثبات كنيم؟

می توان با توجه دادن او به ندای فطرت و نظم حاکم بر جهان و دعوت کردن او به تأمل در پدیده های مرگ و حیات، در کنار ادله عقلی صرف، با او بحث و گفتگو کرد.
امور فطرى همواره در طول تاريخ ثابت است و نوعى خداباوری در نهاد و فطرت هر فردی وجود دارد.
همچنین نظم در هر مجموعه ای، حکایت از شعور، طرح و هدف می کند و انسان هر کجا نظم و قوانین ثابتی دید، مبداء آن را جست و جو کرد.
هر انسانی اعتراف مى كند كه حیاتش از خودش نیست و همه مى ميرند؛ اينجا نيز جاى تفكر و انديشه است؛ اگر هستى آنها از خودشان بود، بايد جاودانه می بودند!
طبق برهان عقلی «امکان و وجوب» نیز جهان و موجوداتش همه از ممکنات اند که برای وجودشان نیازمند موجود و علّتی می باشند که وجودش ذاتی است و نیازمند به علتی نیست.

ترس، سرمنشاء خداشناسی فطری!

گاهی برای اثبات خداشناسی فطری به حالت انسانی که در حال غرق شدن می باشد استناد می شود؛ آیا این ناشی از ترس و هراس نیست؟

منظور از خداشناسی فطری این است که هر انسانی می تواند با توجه درونی و تامل قلبی عمیق، رابطه اش را با خالقش کشف کند. ارتباطی که به خاطر دنیاطلبی انسان و سرگرم شدنش به امور روزمره، زیر حجابی از غفلت قرار گرفته است. ترس اگر چه نقش سازنده ای در کنار زدن آن حجاب غفلت دارد، امّا آنچه واقعا آدمی را هنوز به نجات و ادامه حیات امیدوار می کند، تبلور فطرت توحیدی انسان از میان حجاب های غفلت و توجه دوباره به آن سرشت خداجوی درون نهادش است.
اگر ترس عامل توجه انسان به خدا باشد، می باید انسان های ترسو دیندارتر از سایرین باشند در حالی که این گونه نیست و انسان های دیندار از دیگران شجاع تر و جسورترند. ترس نه تنها عامل ایمان به خدا نیست، بلکه خود معلول بی ایمانی و مقهور ایمان است؛ اثر آرام بخشى مذهب در برابر عوامل ترس، قابل انکار نبوده و توجّه به مبدأ و خاستگاهی که قدرت وسیع و گسترده دارد، انسان را به آرامش دعوت کرده و تسکین می دهد.

تقسيم بندي «علوم» از زبان امام علي(ع)

امام علي(علیه السلام) «علوم» را به چند دسته تقسيم نموده اند؟

امام علي(ع) در سخناني به فرزندش به تقسیم بندی علوم مي پردازد و می فرماید: «بهترين سخن، دانشى است كه سودمند باشد و دانشى كه نفعي نبخشد در آن خيرى نيست و دانشى كه [زيان بار است] سزاوار فراگرفتن نيست و سودى نمى بخشد». منظور امام(ع) از دانش هاى مفيد، علومى است كه انسان را در مسير قرب الى الله يارى بخشد؛ خواه در زمينه اعتقادات باشد يا عبادات و اخلاق و...؛ اما علوم بيهوده دانش هايى است كه نه خير دنيا در آن است و نه خير آخرت و گاه از آن براى سرگرمى و يا تفاخر استفاده مى شود.

«خداشناسي» از راه زيبائي هاي خلقتِ پر «طاووس»

امام علي(ع) در خطبه 165 نهج البلاغه، از زيبائي هاي خلقت پر «طاووس» چه استفاده اي براي خداشناسي مي كند؟

حضرت علي(ع) در خطبه 165، در بیان زیبایی های خلقت پر «طاووس» مي فرمايد: «گاه او از پرهايش بيرون مى آيد و لباسش را از تن خارج مى كند. پرها پشت سر هم مى ريزند و به دنبال آن پى در پى مى رويند. پرها از نى هایشان فرو مى ريزد، همچون ريزش برگها از شاخه ها، سپس رشد مى كند، تا بار ديگر به شكل اول درآيد، اگر تارى از تارهاى پر او را بررسى كنى گاه سرخ گلرنگ را به تو نشان مى دهد و گاه رنگ سبز زبرجدى و زمانى زرد طلايى». با اين حال چگونه عقل به كُنه ذات و صفات آفريدگارِ اين مخلوق برسد؟

غرور، حجاب فطرت و مانع شناخت خدا

اگر خداشناسى فطرى است، چرا عده اى خداوند را انکار مى کنند؟

پیروزى ها و موفّقیّت ها ایجاد غرور مى کند و همین غرور سرچشمه فراموشى مى شود؛ تا آنجا که فطریات خود را به دست فراموشى مى سپارد. امّا در تندباد مشکلات، پرده هاى غرور از مقابل دیدگان او کنار مى رود و فطرت توحید و خداشناسى آشکار مى گردد. همانند سرگذشت فرعون، که انکار او تا هنگام غرق شدن بود، در آن هنگام صدا زد، ایمان آوردم و جز خداى بنى اسرائیل خداى دیگرى نیست، که دیگر سودی نداشت.

موانع «خودشناسي»

چه موانعي بر سر «خودشناسي» وجود دارد؟

«خودشناسى» که مقدمه خداشناسي است دو مانع دارد: یکی از برون؛ که مدح مداحان است. در روايت آمده: «خاك بر صورت مدح كنندگان بپاشيد». دوم حجاب درونى؛ مثل خودبينى، خودخواهى و ... متقین وقتی مدح مى شوند به نقد خود پرداخته، می گويند: «ما خود را بهتر [از دیگران] مى شناسيم». در روایت آمده است که نفس خود را بزرگ نشماريد و مدح نكنيد به آنچه در آن نيست؛ زیرا خدا آگاهتر به نفس شما است.

عدم تضاد «فرضيه تكامل» و «خداشناسي»

آيا ميان «فرضيه تكامل» و «خداشناسي» تضادى وجود دارد؟

با وجود تلاش عده اي براي ايجاد تضاد ميان «فرضيه تكامل» و «مسئله خداشناسى»، امروزه تضادي ميان اين دو وجود ندارد و ما اين فرضيه را چه قبول و چه رد نمائيم در هر دو صورت مى توان خداشناس بود. فرضيه تكامل به فرض اثبات، شكل يك قانون علمى به خود خواهد گرفت كه از روى علت و معلول طبيعى پرده بر مى دارد و فرقى ميان اين رابطه علت و معلولى در عالم جانداران و ديگر موجودات نيست و خود داروين در برابر اتهام بي دينى تصريح مى كند كه من در عين قبول تكامل انواع، خداپرستم و بدون قبول وجود خدا نمى توان تكامل را توجيه كرد.

ضرورت «خداشناسی»؟

چرا باید خدا را بشناسیم؛ مگر شناخت خدا چه اثری بر زندگی انسان دارد؟ چرا بايد در اين باره تحقيق كنيم؛ اهميت شناخت خدا در چيست؟ چه ضرورتي ما را به تفكّر در مبدا هستي بخش عالم وا مي دارد؟

انگیزه ها و ضرروت هایی که ما را ودار می کنند تا خدا را بشناسیم عبارتند از: 1. عشق به آگاهی و آشنایی با جهان هستی؛ 2. حسّ شکرگزاری؛ 3. پیوند سود و زیان ما با این مسأله؛ 4. سرآمد بودن خداشناسی در بین معرفت ها.
آثار و ثمرات شناخت خدا نیز عبارتند از: 1. پیشرفت علوم؛ 2. تلاش و امید؛ 3. احساس مسئولیّت؛ 4. آرامش.

 

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ علىٌّ(عليه السلام)

جَعلَ اللهُ لِکُلِّ شىّء قَدْراً، ولِکُلِّ قَدْر أجَلا

خداوند براى هر چيزى اندازه اى گذاشته است و براى هر اندازه اى سرآمدنى

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 46