شعر 16 مطلب

مخالفت اسلام با هنر!

مدّتها نقّاشی کردن و مجسمه سازی در جامعه مسلمانان حرام بوده است، طبق آیه 69 سوره یاسین، شعر گفتن شایسته پیامبر نیست، همچنین هنوز تکلیف موسيقی در برخی از مذاهب اسلام مشخص نيست و مصداق لهو شمرده می شود؛ آيا اقتضای دين اسلام و دينداری مسلمانان مخالفت با هنر است؟!

سیره  و روایات پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) نشان می دهد شعر شعرایی که ذوق هنری خود را در راه اهداف مقدس قرار دهند، از این حکم استثنا می شوند. در موسیقی نیز فقط نوع خاصی از آن که «غنا» نام می گیرد و اثرات روانی و اجتماعی زیان باری دارد حرام است. در مجسمه سازی نیز برخی پژوهش های فقهی جدید که حکم پرستش بت ها را از مجسمه سازی جدید نفی می کنند قائل به جواز آن تحت برخی شرایط است و همه اینها ادعای مخالفت اسلام را با اصل هنر نفی می کند.
از آن گذشته مطاله تاریخ تمدن اسلامی نشان می دهد ظهور اسلام و تطورات تاریخی آن موجب پدید آمدن و رشد رشته های هنری دیگری ای هم چون معماری (در مساجد و ابنیه اسلامی)، نگارگری (در کاشی کاری های مساجد و تذهیب مصاحف مشرف) و خطاطی (در نگارش مصاحف و کاشی نوشته های مساجد) شد و این موضوع دلیل دیگری برای رد مخالفت اسلام با هنر است.

«معجزه» بودن قرآن كريم از جهات مختلف

قرآن كريم از چه جهت «معجزه» پیامبر اكرم(ص) است؟

انديشمندان در مورد اعجاز قرآن بحث هاى دامنه دارى مطرح كرده اند که به برخی از آنها اشاره می شود: 1. ارباب ادب و سخن دانان عرب، اعجاز قرآن را در گرو فصاحت و بلاغت والاى آن دانسته اند. 2. اسلوب بيان و سبك و شيوه نظم قرآن، جمله بندى ها و چينش الفاظ و عبارات، در قالبى نو و اسلوبى تازه بر عرب عرضه شده، كه كاملا بى سابقه بوده و پس از آن نيز كسى مانند آن نياورده است. 3. قرآن شامل معارف عاليه و تعاليم حكيمانه اى است كه تا آن روز، در توان بشريّت نبوده كه بدان دست یابد و ... .

جايگاه شعر و شعراء نزد بزرگان دین

شعراء و اشعارشان چه جایگاهى نزد بزرگان دین داشتند؟

بزرگان مذهب با پیروی از ائمّه(ع) از شعر براى خدمت به دین، حفظ حیثیّت مذهب و بقاء آثار و نام آل الله در بین مردم، کمک گرفتند و در استقبال، تعظیم و اعطاى پاداش به شعراى اهل بیت، همان شیوه امامانشان را در پیش گرفتند و در زمینه شعر و فنون آن اهتمام ورزیدند. لذا بزرگانی همچون شیخ صدوق، کلینی، علم الهدى... نوشته جاتى در شعر دارند.

الأغانى

معرفی کتاب «الاغانى»

«الاغانى» عنوان کتابى در زمینه ادبیات و تاریخ عرب است که توسط على بن حسین بن محمد بن احمد بن هیثم مروانى اموى ابو الفرج اصفهانى (284ـ356ق) تالیف شده است و از مهم ترین منابع دانشمندان اسلام اعم از شیعه و سنى در زمینه تاریخ، لغت، شعر، تراجم، و حدیث به شمار مى رود. به اعتراف و اتفاق همه مورخان و تراجم نویسان و کتاب شناسان هیچ کتابى مثل آن نوشته نشده است. ابو الفرج این کتاب را در طى پنجاه سال تالیف کرده است. او در این کتاب با تکریم و احترام فراوان از على بن ابى طالب(ع) یاد کرده است. به همین دلیل توسط برخى از متعصبان اهل سنت به عنوان شیعه و کذّاب معرفى شده است. او از حضرت على(ع) به عنوان امیر المومنین على بن ابى طالب صلوات الله علیه تعبیر آورده است نه به عنوان خلیفه چهارم. این کتاب یکى از غنى ترین منابع درباره سخنان و کلمات گهربار على(ع) و حوادث مربوط به زندگى ایشان و سایر ائمه(علیهم السلام) به شمار مى رود و مورد توجه بسیارى از علماى شیعه قرار گرفته است.

البیان و التبیین

معرفی کتاب «البیان و التبیین»

کتاب «البیان و التبیین» توسط ابو عثمان عمرو بن بحر بن محبوب کنانى لیثى معروف به جاحظ (163ـ255ق) تالیف شده است که از مهم ترین منابع دوره اسلامى در زمینه ادبیات بوده و غنى ترین مطالب تاریخ ادبیات عرب را در بر گرفته است و هر یک از علماى اسلام به فراخور نیاز خود از آن بهر برده اند. این کتاب در واقع، تبیین و توصیف علوم و فنون فصاحت و بلاغت به شمار مى رود که بسیارى از شواهد و مطالب ادبى بزرگان سخن در تاریخ اسلام مثل کلمات نورانى و گوهر بار امام على، امام حسن، امام حسین(علیهم السلام) و سایر سخنوران فصیح و بلیغ عرب را در بردارد. از این لحاظ منبع بسیار مناسب براى علماى شیعه از جهت یافتن بسیارى از سخنان آن بزرگواران به شمار مى رود. مثلا جاحظ در البیان و التبیین بیش از یک صد وپنجاه گفتار از امام على(علیه السلام) و بیش از ده گفتار از امام باقر(علیه السلام) را نقل کرده و همچنین پنجاه مورد در مدح و منقبت على و فرزندان بزرگوار او(علیهم السلام) و توصیف هاى عالمانه از آنان در آثارش بیان کرده است. البته در برخى موارد به علت بد فهمى و کج اندیشى سخنان ناروایى در مورد اهل بیت پیامبر(علیهم السلام) گفته است که علماى شیعه به نقد آنها پرداخته اند.

توطئه های متوکل در زمان اقامت‌ امام هادی(ع) در سامرا

در طول مدت اقامت امام هادی(ع) در سامرا ايشان چگونه با دشمنی ها و توطئه های متوكل عباسی مقابله می كردند؟

برخورد امام هادی(ع) با متوكل گاهی تقيه بود و گاهی جواب زيركانه. امام درباره سوال متوکل از «عباس بن عبدالمطّلب» فرمود: من درباره شخصی که خدا اطاعت فرزندانش را بر مردم و اطاعت او را بر فرزندانش واجب کرده، جز نیکی چه می توانم بگوید؟ درباره سوال متوكل از آيه «یَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلی یَدَیْهِ» كه درباره برخی از خلفا است، فرمود: آيا خليفه نام دو مردی را كه خدا به کنایت برده می خواهد فاش كند؟ همچنین متوکل اصرار داشت تا با حضورامام در مجالس بزم، حضرت را تحقیر کرده و از دیده ها بیندازد. و... .

معرفی سید مرتضی

«سید مرتضى» که بود؟

سیّد مرتضى علم الهدى، ابوالقاسم على بن حسین بن موسى بن محمّد بن موسى بن ابراهیم بن امام موسى کاظم(ع). او امام در فقه، مؤسّس اصول فقه، استاد در کلام، نابغه در شعر و روايت کننده احاديث بسيارى است. ثعالبى نوشته: امروز مجد و شرافت، علم و ادب، فضل و کَرَم، و رياست به سيّد مرتضى ختم مى شود. اساتيد او عبارتند از: شيخ مفيد، ابن بابويه، شيخ صدوق و... و شاگردان او عبارتند از: شيخ طوسى، شريف ابويعلى، قاضى عبد العزيز. او در رجب سال 355 متولّد و ربيع الاوّل سال 436 از دنيا رفت.

اهمیت شعر گذشتگان در استدلال های مذهبی؟

علت اهمیت شعر گذشتگان در چیست، و اهل بیت در قبال اشعار مذهبى چه واکنشى نشان مى دادند؟

از دیدگاه ما شعر سلفِ صالح، تنها یک سرى واژه هاى محض نیست که به رشته نظم کشیده شده، بلکه یک سلسله مباحث بلند معرفتىِ است که از کتاب و سنّت نشأت گرفته، و از آموزه هاى دینى، تاریخى، مواعظ حسنه و اخلاقی هستند.
علاوه بر این، اهدافى مانند؛ دلیل آوردن بر مذهب، دعوت به حق، و گسترش فضایل اهل بیت(ع) را در جامعه دنبال می کند.
از سویی ائمّه(ع) در این مسیر بسیار هزینه کرده و زندگی شعرا را تامین می کردند؛ امام صادق(ع) در حدیثی می فرمایند: «گوینده اى شعرى درباره ما نمى گوید، مگر آن که با روح القدس تایید مى شود».

 

شعر و شعراء از ديدگاه قرآن

شعراء در قرآن چه جایگاهى دارند؟

در سوره شعراء، در آيات 224-227 اين سوره آمده است: «وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ * ... إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ ...»؛ (شاعران کسانى هستند که گمراهان از آنان پیروى مى کنند* ... مگر کسانى (از آنها) که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادند...). در اين آيات، آیه: «إِلاَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ ...»، به شعرائى نظر دارد که براى رشد و شکوفائى اسلام و مبارزه با کفر و شرک شعر مى سرودند، آنها صریحاً از آیه «وَالشُّعَرَآءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ» استثنا شده اند.

اهميت شعر و شعراء نزد ائمه(ع)

شعراء و اشعارشان چه جایگاهى نزد ائمه(علیهم السلام) داشتند؟

ائمه(ع) شعراء را با خوشرویى استقبال و تعظیم نموده، جلسه شعر خوانی برایشان مهیا، انواع تحفه و هدایا را به آنان عطا می کردند. گاهى بهترین اوقات و ارزشمندترین مکان های دعا و عبادت را برای جلسات شعر خوانی در نظر گرفته و شنیدن آن را از برترین عبادات شمرده و براى آنان دعا کرده، می فرمودند: «براى خدا سخت و گران نیست که گناهان دوستداران و ستایشگران ما را بیامرزد».

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال علي (عليه السلام):

جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَاِذعانَهُمْ لِعِزَّتِهِ

خداوند حجّ را نشانه قرار داد تا بندگان در برابر عظمت او فروتنى نموده، به عزّت و بزرگوارى پروردگار اعتراف کنند

نهج البلاغه، خ1