- این عبادت، نه تنها موجب پدید آمدن هیچ بی عدالتی ای نمی گردد، که حتی زمینه شکل گیری عدالت فردی و اجتماعی و رشد شخصیت انسانی و نیل به آرمان های الهی را نیز تأمین می کند.
- روزه به «حكومت عادت و شهوت» بر انسان پايان مى دهد و انسان را از بردگى تمنيات نفسانى رها مى سازد. آزادگى و كمال روحى به پايدارى مقابل خوردنی ها و نوشیدنی ها یا کامجویی های جنسی نيازمند است كه روزه به عنوان تمرینی یک ماهه پديد آورنده آن است.
- روزه درس برابرى و عدالت گستری در ميان افراد اجتماع است؛ با انجام اين دستور مذهبى، افراد متمكن وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمى يابند و به كمك آنها می شتابند.
- ضمن اینکه روزه حتی از حیث جسمی نیز اثر مثبت بر بدن دارد و در طب امروز و همچنين طب قديم، اثر معجزه آساى‏ «امساك» در درمان انواع بيماری ها به ثبوت رسيده و قابل انكار نيست.

بسيارى از اوقات مى توان با قطع نظر از راه «معجزات»، از طريق ديگري به صدق و كذب گفتار مُدّعى نبوّت پي برد كه عبارتند از: 1. وضع محيط دعوت. 2. زمان دعوت. 3. خصوصيات روحى، اخلاقى مُدّعى نبوّت. 4. محتويات آئين او از نظر معارف. 5. آئين او از نظر قوانين، احكام و اخلاق. 6. استفاده صحيح از وسائل پيشرفت. 7. ايمان آورندگان به او چه كسانى بوده اند؟ 8. ايمان او به گفته هاى خودش. 9. آيا با خرافات و هوس بازى هاى محيط مبارزه مى كند؟ 10. دعوت منظم و يكنواخت و ...

قرآن در سوره «حدید»، وسعت بهشت را همانند وسعت آسمان و زمين شمرده مي فرمايد: «بهشتى كه پهنه آن همچون پهنه آسمان و زمين است». روشن است كه منظور از «عَرض» در اينجا، عَرض در مقابل طول نيست؛ بلكه منظور، همان مفهوم لغوى يعنى وسعت و پهنه است. البته همان گونه كه نعمت هاى بهشتى از نظر اهمّيّت و گستردگى و تنوّع، هرگز به وصف در نمى آيد، عظمت و وسعت آن نيز چنين است و هرچه در اين زمينه سخن گفته شود باز انسان از ترسيم و توصيف آن عاجز است.

فلسفه «شفاعت»، نه تشويق به گناه است، نه چراغ سبز براى معاصى، نه عامل عقب افتادگى است و نه چيزى شبيه پارتى بازى در جامعه هاى دنياي امروز؛ بلكه يك مسئله مهم تربيتى است كه از جهات گوناگون آثار مثبت و سازنده اي در بردارد. آری شفاعت باعث ايجاد اميد و مبارزه با روح يأس و از طرفی موجب ايجاد رابطه معنوى با اولياء الله مي شود.

اسلام از دو منظر مختلف، «مسائل اقتصادی» را مورد دقّت قرار مى دهد: نخستین نگاه تشکیل حكومت اسلامی بود که پیامبر(ص) در مدینه اقدام به تشکیل آن نمود؛ زيرا هيچ برنامه اجتماعى و اصلاحى بدون اتكاء به يك حكومت صالح، جنبه عينى و عملى پيدا نمى كند. همچنین از منظر اسلام، مسائل اقتصادی در سازماندهى جامعه اسلامى دارای اولویت است؛ زیرا در اسلام اموال و ثروتها، ودیعه الهی در دست انسانها است و به عنوان یک رکن اصیل اجتماع معرفی شده است. از سویی اسلام فقر اقتصادی را انگیزه گناه و بی نیازی مادی را مایه کمک به تقوی و معنویت شمرده است و ... .

در آموزه های اسلامی، کار یک جهاد بزرگ اجتماعی و مذهبی است. با اين وجود این برنامه حرکت آفرین اسلامی منافاتي با دستوراتی همانند زهد و توکّل و پرهیز از آرزوهای دراز و بی اعتنایی به دنیا ندارد؛ چون مفاهیمی مانند زهد، توکّل، طول امل و ... آنچنان مسخ و تحریف گشته و با سلیقه های شخصی کوته بینان آمیخته شده که چهره سازنده آنها را در اذهان عمومی کاملا دگرگون کرده، و بسیاری از مردم به ظاهر مسلمان این مفاهیم را پوششی برای نارسائی ها، تنبلي ها و کوته نگري های خود قرار داده اند و ... .

وجود «نامه اعمال» به انسانها هشدار مى دهد كه مراقب گفتار و رفتار خويش باشند كه همه چيز ثبت مى شود و در قيامت بى كم و كاست ارائه خواهد شد. البته احاطه علمى پروردگار مافوق همه اينهاست؛ ولى در غالب مردم، توجه به اين حقيقت مى تواند منشأ آثار فراوانى باشد. ايمان به مسئله نامه عمل و فرشتگانى كه شب و روز با انسانند و مأمور ثبت و ضبط اعمالند و ايمان به اين حقيقت كه در صحنه محشر، نامه اعمال در برابر ديده همگان گشوده مى شود و تمام گناهان مستور نمايان مى گردد و مايه رسوايى مي شود عامل بازدارنده عجيبى از گناهان است. به عكس نامه اعمال نيكوكاران سبب آبرو، اعتبار و افتخار آنها مى گردد.

از عوامل ورود به بهشت، «تقوى و پرهيزكارى» است كه آيات فراوانى از «قرآن» بر آن تأكيد دارد. «تقوى» به معناى خويشتندارى و پرهيز از گناهان و هرگونه تخلّف در برابر فرمان خدا و حقّ و عدالت است. به تعبير ديگر «تقوى» آن حالت خداترسى باطنى و كنترل درونى است كه انسان را از هرگونه آلودگى باز مى دارد؛ يعنى چنان مفهوم جامعى دارد كه انجام همه وظائف الهى و اخلاقى انسان را فرا مى گيرد.

آيات و روايات وزن «صدق» و «راستی» را در ترازوى عمل بسيار سنگين دانسته و آن را از والاترين اوصاف اولياء الله شمرده اند و «قرآن» نيز آن را از كليدهاى عمده بهشت شمرده؛ چراكه در سوره «مائده» مى فرمايد: «امروز [روز قيامت] روزى است كه راست گفتن راستگويان به آنها سود مى بخشد و براى آنها باغ هايى از بهشت است كه از زير درختانش نهرها جارى است و جاودانه در آن خواهند بود». اين آيه تاكيد دارد كه تمام اعمال نيك در صداقت خلاصه مي شود؛ چراكه همه گناهان بازگشت به عدم صداقت در ادعاى ايمان و اسلام مى كند؛ وگرنه كسى كه قانونى را به رسميّت بشناسد چگونه در عمل با آن مخالفت مي كند؟

قرآن كراراً به اين نكته لطيف اشاره كرده كه هيچ چيزى براى انسان لذّت بخش تر از اين نيست كه احساس كند محبوب عزيز و والا مقامش از او راضى است. قرآن مى فرمايد: «براى پرهيزكاران، خشنودى خداوند است». اين احساس رضايت آنچنان نشاطى به انسان مى بخشد كه با هيچ چيز برابر نيست. لذّت درك رضاى محبوب، از بزرگترين لذّات معنوى است؛ چراكه لذّتى است آميخته با احساس شخصيت و ارزش وجودى و اگر ارزش و شخصيتى نداشت از سوى محبوبِ بزرگش پذيرفته نمى شد.