Qısa cavab:
Ətraflı cavab:
İslamda, bütün zinət əşyalarından istifadə etmək, bütün sahələrdə olduğu kimi, insana orta həddə riayət etməyi tövsiyə edir. Bu isə bəzi şəxslərin orta həddə olsa belə, zinət əşyalarında istifadə etməyi zahidlik və dindarlığa zidd hesab etdiklərindən və ya zinət düşgünləri kimi özlərini zinət əşyalarına qərq etməkdən - belə qeyri-müəqddəs əmələ əl atanların məramından fəqlidir.
İnsanın mənəvi və fiziki yaradılışına diqqət etsək, islam təlimlərinin onun mənəvi və fiziki məziyyətləri üçün biçildiyini görərilk.
İzah: Psixoloqlar təsqdir edir ki, insanın dörd ruhi məziyyətləri, “yaxşılıq”, “biliyə meyl”, “məzhəb hissi” və “gözəllik hissi”-dən ibarətdir. Onlar, mənəviyyatın təməlini təşkil edir.
Psixoloqlar hesab edir ki, bütün ədəbi yardıcılıq, şer, incəsənət və s. həqiqi mənasında hamısı bu hissin məhsuludur.
Bütün bunlarla yanaşı necə ola bilər ki, doğru bir qanun bu əsas hissi insanın ruhunda boğsun və onun doğru yolla təmin etməməyin acı nəticəsinə göz yumsun.
Ona görə də İslam dinində təbiətin gözəlliklərindən, gözəl və münasib geyimlərdən, ətirlərdən və s. gözəlliklərdən faydalanmaq təkcə icazəli deyil, hətta o təsdiq olunur. Onun haqqında dini rəhbərlərdən tərəfindən yazılmış mötəbər kitablarda müxtəlif və çoxsaylı hədislər də nəql olunub. Məsələn, İmam Həsənin (əleyhis-salam) bioqrafiyasını əks etdirən tarixdə oxuyuruq ki, namaz qalxarkən ən yaxşı libasını geyinərdi. Bir dəfə ondan bunun səbəbini soruşanda həzrət cavab verdi:
إِنَّ اللّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمالَ، فَأَتَجَمَّلُ لِرَبِّی وَ هُوَ یَقُولُ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِد:
"Allah-taala gözəldir və gözəlliyi sevir. Ona görə də mən gözəl libasımı Allahla razü-niyaz etmək üçün geyinirəm. O, göstəriş vermişdir ki, məscidə gedərkən zinətinizi də götürün."
Digər bir hədisdə oxuyuruq: Übbad ibn Kəsir adlı riyakar zahidlərdən biri İmam Sadiqlə (əleyhis-salam) üz-üzə gəldi. İmam (əleyhis-salam) nisbətən gözəl libas geyinmişdi. O, imama:
− Sən nübuvvət sülaləsindənsən! Atan Əli (əleyhis-salam) həddən artıq sadə libas geyərdi. Nə üçün bu qədər gözəl libas geyinmisən? Bir az sadə libas geyinsəydin daha yaxşı olmazdımı? − deyə sual verdi.
İmam:
- “Ey Ubbad! Vay olsun sənə!” - buyurub bu ayəni oxudu:
حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ
« Allahın bəndələri üçün yaratdığı zinətləri və pakizə ruziləri kim haram edib?»
Bu haqda müxtəlif hədislər də mövcuddur. "Allah-taala gözəldir və gözəlliyi sevir" ifadəsi eləcə də "Allah-taala gözəlliyi yaratmışdır" ifadəsi bu həqiqətə işarədir ki, hər hansı bir gözəllik qadağan olunsaydı, Allah-taala heç vaxt onu yaratmazdı. Dünyada gözəllikləri yaratmaq özü bir sübutdur ki, gözəlliklərin Xaliqi onu sevir.
Lakin diqqət olunası məsələ budur ki, belə mövzularda insanlar adətən ifrat yolunu seçir, müxtəlif bəhanələrlə dəbdəbəyə meyl edirlər.
Hər bir halda Quran və İslam ona münasibəti göstərərək “orta yolu” tövsiyə edir. İslam, insanın gözəlliyə meylini deyil, israfçıların dəbdəbəyə meyllərini və acgözlüklərini məhkum edir. Xüsusilə aztəminatlı və yoxsul insanlar yaşayan cəmiyyətlər sıralarında hətta “orta” bəzək-düzəkdən də çəkindirir. Ona görə də bəzi hədislərdə imamlardan soruşurdular ki, nə üçün zinətli libas geyinmişsiniz? Halbuki babanız Əli (əleyhis-salam) belə libası əyninə geyinməzdi! İmam, onların cavabında buyurardı:
“O zaman camaat təzyiq və yoxsulluq içində idi. Amma bizim zəmanəmizin camaatı daha rifahda yaşayır. Belə olduqda belə (müəyyən) zinətli libasları geyməyin eybi yoxdur.” (1)
İnsanın mənəvi və fiziki yaradılışına diqqət etsək, islam təlimlərinin onun mənəvi və fiziki məziyyətləri üçün biçildiyini görərilk.
İzah: Psixoloqlar təsqdir edir ki, insanın dörd ruhi məziyyətləri, “yaxşılıq”, “biliyə meyl”, “məzhəb hissi” və “gözəllik hissi”-dən ibarətdir. Onlar, mənəviyyatın təməlini təşkil edir.
Psixoloqlar hesab edir ki, bütün ədəbi yardıcılıq, şer, incəsənət və s. həqiqi mənasında hamısı bu hissin məhsuludur.
Bütün bunlarla yanaşı necə ola bilər ki, doğru bir qanun bu əsas hissi insanın ruhunda boğsun və onun doğru yolla təmin etməməyin acı nəticəsinə göz yumsun.
Ona görə də İslam dinində təbiətin gözəlliklərindən, gözəl və münasib geyimlərdən, ətirlərdən və s. gözəlliklərdən faydalanmaq təkcə icazəli deyil, hətta o təsdiq olunur. Onun haqqında dini rəhbərlərdən tərəfindən yazılmış mötəbər kitablarda müxtəlif və çoxsaylı hədislər də nəql olunub. Məsələn, İmam Həsənin (əleyhis-salam) bioqrafiyasını əks etdirən tarixdə oxuyuruq ki, namaz qalxarkən ən yaxşı libasını geyinərdi. Bir dəfə ondan bunun səbəbini soruşanda həzrət cavab verdi:
إِنَّ اللّهَ جَمِیلٌ یُحِبُّ الْجَمالَ، فَأَتَجَمَّلُ لِرَبِّی وَ هُوَ یَقُولُ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِد:
"Allah-taala gözəldir və gözəlliyi sevir. Ona görə də mən gözəl libasımı Allahla razü-niyaz etmək üçün geyinirəm. O, göstəriş vermişdir ki, məscidə gedərkən zinətinizi də götürün."
Digər bir hədisdə oxuyuruq: Übbad ibn Kəsir adlı riyakar zahidlərdən biri İmam Sadiqlə (əleyhis-salam) üz-üzə gəldi. İmam (əleyhis-salam) nisbətən gözəl libas geyinmişdi. O, imama:
− Sən nübuvvət sülaləsindənsən! Atan Əli (əleyhis-salam) həddən artıq sadə libas geyərdi. Nə üçün bu qədər gözəl libas geyinmisən? Bir az sadə libas geyinsəydin daha yaxşı olmazdımı? − deyə sual verdi.
İmam:
- “Ey Ubbad! Vay olsun sənə!” - buyurub bu ayəni oxudu:
حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّیِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ
« Allahın bəndələri üçün yaratdığı zinətləri və pakizə ruziləri kim haram edib?»
Bu haqda müxtəlif hədislər də mövcuddur. "Allah-taala gözəldir və gözəlliyi sevir" ifadəsi eləcə də "Allah-taala gözəlliyi yaratmışdır" ifadəsi bu həqiqətə işarədir ki, hər hansı bir gözəllik qadağan olunsaydı, Allah-taala heç vaxt onu yaratmazdı. Dünyada gözəllikləri yaratmaq özü bir sübutdur ki, gözəlliklərin Xaliqi onu sevir.
Lakin diqqət olunası məsələ budur ki, belə mövzularda insanlar adətən ifrat yolunu seçir, müxtəlif bəhanələrlə dəbdəbəyə meyl edirlər.
Hər bir halda Quran və İslam ona münasibəti göstərərək “orta yolu” tövsiyə edir. İslam, insanın gözəlliyə meylini deyil, israfçıların dəbdəbəyə meyllərini və acgözlüklərini məhkum edir. Xüsusilə aztəminatlı və yoxsul insanlar yaşayan cəmiyyətlər sıralarında hətta “orta” bəzək-düzəkdən də çəkindirir. Ona görə də bəzi hədislərdə imamlardan soruşurdular ki, nə üçün zinətli libas geyinmişsiniz? Halbuki babanız Əli (əleyhis-salam) belə libası əyninə geyinməzdi! İmam, onların cavabında buyurardı:
“O zaman camaat təzyiq və yoxsulluq içində idi. Amma bizim zəmanəmizin camaatı daha rifahda yaşayır. Belə olduqda belə (müəyyən) zinətli libasları geyməyin eybi yoxdur.” (1)
Şərh qeydə alınmayıb