Əxlaq böyükləri zikir üçün bir necə mərhələ qeyd edirlər. Birinci mərhələ sözdə zikirdir: insan Allahın adını, cəlal və camal sifətlərini, gözəl adlarını – məna və məzmununa diqqət etmədən – dilə gətirir.
İkinci mərhələ mənəvi zikirdir: insan zikirlə məşğul olmaqla yanaşı, onların mənasına da diqqət edir.
Üçüncü zikir qəlbdə zikirdir: Yaradana diqqət ilk öncə qəlbdə yaranır, sonra isə dilə gəlir.
Zikrin iki mənası var: bəzən zehinə gələn məfhum (xatırlamaq), bəzən də daxildə (ruhunda) haqq etiqad və maarifi qoruyub saxlamaq mənasındadır.
Əxlaq ustadları belə yazır:
““Allahın zikri” tam qəlbinlə Ona və əzəmətinə diqqət etmək, Onu hazır və nazir (nəzarət edən) bilməkdən ibarətdir”.
Həzrət Əli (ə) bir hədisdə bu barədə buyurur:
“Zikir iki cürdür: müsibət vaxtı Allahı yada salmaq (və dözümlü olmaq). Bu zikir gözəldir. Bundan da üstünü günahlar qarşısında Allahı xatırlamaqdır, belə ki, bu zikir səninlə haram arasında maneə yaradır”.
قالَ الباقر عليه السّلام :
بَلا فى اِثْنَيْنِ مِنْ اَصْحابِهِ قالَ: فَلمّا مَرَّبِها تَرَقْرَقَتْ عَيْناهُ لِلْبُکاءِ ثُمَّ قالَ: هذا مَناخُ رِکابِهِمْ وَ هذا مُلْقى رِحالِهِمْ وَهيهُنا تُهْراقُ دِماؤُهُمْ، طوبى لَکِ مِنْ تُرْبَةٍ عَلَيْکِ تُهْراقُ دِماءُ الاحِبَّةِ.
بحارالانوار، ج 44، ص 258