«اب» در كتب عهد قديم و عهد جديد به معنى خالق و آفريننده استعمال شده است. كلمه «ابن» به معنى مخلوق و آفريده و يا مخلوق شريف خدا آمده است. «روح القدس» نيز در كتب مقدّس مسيحيان در معانى گوناگونى از جمله: روح پاك ايمان و معنويّت و سكينه خاطر، فرشته‌اى كه واسطه ميان خدا و بندگان است و گاهى نيز به معنى تسلّى دهنده و كسى كه پس از عيسى خواهد آمد و همه چيز را به جهانيان تعليم خواهد داد اطلاق شده است.
«تثليث» به اين معناست كه مسيحيان معتقد به سه خداي «پدر»، «پسر» و «روح القدس» هستند. خداي پدر، خالق جميع كائنات است به واسطه پسر، و پسر فادى و روح القدس پاك كننده مى‌باشد؛ لكن بايد دانست كه اين سه، يك مرتبه و درجه و عمل است. عقيده تثليث پيش از آن در ميان هندى‌ها و مصريان قديم وجود داشته و بى‌ترديد بعداً به عقايد مسيحيان اضافه شده است. اين‌كه آيا پولس نخستين كسى بود كه اين عقيده را ابراز كرد يا بعد از او اين عقيده اظهار شد؟ هم‌چنان محلّ گفت‌وگوست.
شخصی به نام ماکدونیوس در اواخر قرن چهارم تحت تاثیر آتاناسیوس، معتقد به تثلیث بود. سی و شش تن از اسقفان پیرو ماکدونیوس در شورای قسطنطنیه (381 .م) حضور داشتند که روح القدس را مخلوق می دانستند اما اعتقادنامه ی قسطنطنیه به شکل ضمنی بر الوهیت روح القدس تأکید کرد و گفت که به «روح القدس هم ایمان داریم» اما صراحتاً آن را خدا نخوانده بود. با وجود این، پیروان ماکدونیوس در اعتراض به اعتقادنامه، شورا را ترک کردند.
در قرن ششم میلادی، قیلویونس و طرفدرانش برای خدا، سه طبیعت مختلف الجوهر در نظر گرفته که دارای هدف واحد هستند، البته کلیسا آنان را گمراه اعلام کرد. پدران کاپادوکیه در قرن چهارم، در تبیین دیدگاه ارتدوکس، از سه خدایی سر درآورده و سه اقنوم را سه شخص دانسته که در مفهوم کلی الوهیت با یکدیگر مشترکند، آنان رابطه جوهر با اقنوم، همانند رابطه کلی با جزئی دانسته و در مورد خدا، جوهر نمایانگر عامل مشترک، چون الوهیت یا دیگر صفات الهی است در حالی که اقنوم در ویژگی های خاص پدر و پسر و روح القدس دیده می شود.
عیسی «خداوند» یا مولا خوانده شده است. این لقب به کسی داده می شود که قدرت و سلطه دارد و به عقیده مسیحیان، هنگامی که خدا عیسی (ع) را از مردگان برخیزاند، این لقب را به وی عطا کرد. همچنین لقب مذکور به این اعتقاد مسیحی اشاره دارد که عیسی (ع) تنها میانجی بین خدا و بشر است. علاوه بر این، لقب «خداوند» بر اعتقاد مسیحیان مبنی بر آوردن عیسی(ع) در واپسین روز و نشستن وی بر طرف راست خدا برای داوری انسانها، دلالت می کند.
آئين مسيحيت همه انسانها را ذاتا گناهكار مي‌داند؛ چراكه مبدأ پيدايش گناه مربوط به والدين اوّل ماست و به این دلیل هيچ كس بدون گناه نمى‌باشد. با گناه آدم(ع)، گناه داخل جهان گرديد و با گناه، مرگ نصيب همه گرديد و عيسى مسيح(ع) جان خود را فدا كرد تا گناهان بشر بخشيده شود. بنابراين نسل بشر يك نسل گناهكار است و اين گناه ارثى و بى‌دليل است و به همه جهان نيز سرايت كرده است!!!
اعتقادنامه ی آتاناسیوس... به توصیف تثلیث مسیحی با عباراتی روشن پرداخته است: «ما یک خدا را در تثلیث و تثلیث را در وحدت می پرستیم، بدون آن که شخصیت های تثلیث را با هم مخلوط کنیم یا ذات، هریک را مجزا بدانیم زیرا شخصیت پدر مجزا است، شخصیت پسر نیز مجزا است و روح القدس نیز شخصیت مجزای خود را دارد. اما الوهیت پدر و پسر و روح القدس واحد است. آنها دارای جلال یکسان و با یکدیگر دارای شکوه و عظمت جاویدان هستند. هر آنچه پدر باشد، پسر نیز همان است و روح القدس نیز بدین شکل همان است».
قرائن متعددی در دست است که مسیحیت اصیل، دینی بر اساس توحید و یگانگی خداوند بوده است. رساله های متعددی که در قرون ابتدایی در دسترس مردم قرار داشتند اغلب عیسی(ع) را پیامبری الهی و خداوند را واحد می دانستند. قدیمی ترین فرقه های مسیحی، که اَبیون نام دارند، از موحدین اولیه محسوب می شوند. در سال 1600 یک مکتب پروتستانی افراطی به وجود آمد که می گفت: هرچه مخالف عقل یا منطق معمولی و یا از نظر اخیگانگیلاقی بی فایده باشد، نمی تواند الهام الهی داشته باشد. این مکتب اعتقاد به تثلیث را رد می کرد.
این نظریه به پولس ساموستایی، پاتریارک انطاکیه در سال 260 میلادی منسوب است. وی لاهوت در مسیح(ع) را انکار می کرد. در این نظریه مسیح(ع) انسانی عادی است که از امتزاج روح القدس و مریم (س) به دست آمد و در روز تعمید (30 سالگی) از ناحیه خداوند قدرت الهی یافت و فرزند او خوانده شد. بنابراین، اطلاق لفظ خدا یا فرزند خدا بر مسیح(ع) اطلاقی غیر حقیقی است. و هیچ شائبه تعدد در خداوند نیست.
آریوس معتقد بود که خداوند حقیقتاً واحد، احد و غیر مولود است. هیچ چیز در ذات خود با خدا شراکتی ندارد و هرچه خارج از خدا است و از عدم به مرحله ی هستی پای نهاده است. اما مسیح در حد وسط بین خداوند و عالم قرار گرفته است. او قبل از وجود زمان موجود بوده است، لکن ازلیت و قدمتی ندارد. در آغاز جهان و قبل از خلقت مادیات مدّتی بود که هنوز کلمه وجود نداشت پس کلمه (مسیح) مخلوق و مصنوع الهی است و هرگاه که گفته شود مسیح(ع) مولود خداوند است معنای مجازی آن، یعنی فرزند خواندگی، مراد است.
الإمام علىٌّ(عليه السلام)
کيفَ يَعْملُ للآخِرةِ المَشْغولُ بالدُّنيا؟!
کسى که سرگرم دنياست، چگونه مى تواند براى آخرت کار کند؟
ميزان الحکمه، جلد 1، ص 58