«كفر»، سرانجام «تكبّر»

بر اساس آیات و روایات، سرانجام تكبّرِ «ابليس» به کجا منتهي شد؟

بر اساس آيات و روايات، تكبّرِ «ابليس» سرانجام به «كفر» او انجاميد؛ زيرا دستور پروردگار مبنی بر سجده بر آدم(ع) را غير حكيمانه پنداشت و مطرود درگاه الهی گشت؛ اما او مى تواند با سجده كردن بر آدم به توبه واقعي دست يابد.

تکبر ابلیس، در سجده بر آدم

چگونه ابلیس فرمان پروردگار را نفى کرد و بر آدم سجده نکرد؟

پس از پایان آفرینش انسان، همه فرشتگان سجده کردند، اما، «ابلیس» سجده نکرد. او در جواب سؤال خداوند درباره عدم سجده، به پندار خود با سه مقدمه، فرمان پروردگار را نفى کرد:  1- من از آتشم و او از گل. 2- آتش اشرف از خاک است. 3- هرگز نباید به موجود اشرف، دستور داد که در برابر غیر اشرف، سجده کند! تمام اشتباه «ابلیس» در این دو مقدمه اخیر بود. زیرا اولاً ـ آدم تنها از خاک نبود، بلکه عظمتش از روح الهى بود. ثانیاً ـ خاک به مراتب برتر از آتش است. ثالثاً ـ مسأله، مسأله اطاعت فرمان پروردگار است.

داستان عبرت انگیز سقوط «ابلیس» به خاطر غرور و تکبّر

غرور و تکبّر، چه پیامدهای منفی به دنبال دارند؟

«ابلیس» از فرشتگان نبود، ولی در سایه اطاعت فرمان خدا مقامی پیدا کرده بود که در صفوف فرشتگان قرار داشت، اما همه این مقامات را به خاطر یک ساعت تکبر و غرور از دست داد، و آن چنان گرفتار تعصب و خودپرستى شد، که حتى در مقام عذرخواهى و توبه برنیامد. به همین دلیل می بینیم که چگونه خداوند او را به خاطر تکبرش کوچک کرد و به خاطر برترى جوئیش، پست ساخت. او در دنیا رانده شد و عذاب دردناک در سراى دیگر براى او فراهم شده است.

ماجراى طغیان ابلیس

ماجراى سرکشى و طغیان ابلیس چه بود؟

طبق آیات 11 ـ 18 سوره اعراف بعد از آنکه خدا آدم(ع) را آفرید ابلیس از فرمان الهی نسبت به سجده برای آدم(ع) امتناع کرد و گفت: من از او بهترم، به دلیل این که مرا از آتش آفریده ای. این از بزرگ ترین اشتباهات ابلیس بود. امتیاز آدم(ع) تنها به خاطر خاک بودنش نبود، بلکه امتیاز اصلى او، داشتن روح انسانیت و مقام خلافت پروردگار بود. شیطان تکبر کرد؛ لذا تمام مقام های خود را از  دست داد و به جای توبه راه طغیان را برگزید.

علت برتری جوئی ابلیس

چرا ابلیس خود را برتر از انسان شمرد؟

خودخواهی گاهی حجابی برای دیدن و پذیرش حق می گردد تا آنجا که ابلیس را با آن سابقه درخشان در اطاعت و تقدیس خدا به جایی می کشاند که نه تنها از دستور خداوند در سجده برای انسان سرباز می زند که به حکمت خداوند نیز اعتراض می کند. ابلیس در خودبرتر بینی اش بر آدم به خاطر خلق شدن از آتش اشتباه می کند زیرا مشخص است که، آتش فقط نقشی تکمیلی در فرآیند پیدایش پدیده ها دارد. از این گذشته برتری آدم نه فقط به خاطر آفریده شدن از خاک بلکه به خاطر بهره بردن از روح والای خداوندی است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ الصّادقُ عليه السّلام :

نَفَسُ الْمَهْمُومِ لِظُلْمِنا تَسْبيحٌ وَ هَمُّهُ لَنا عِبادَةٌ وَ کِتْمانُ سِرّنا جِهادٌ فى سَبيلِ اللّهِ

نَفَس کسى که بخاطر مظلوميّت ما اندوهگين شود، تسبيح است و اندوهش براى ما، عبادت است و پوشاندن راز ما جهاد در راه خداست .

امالى شيخ مفيد، ص 338