استفاده فقهی از «شأن نزول»، «تأويل» و «تنزیل» قرآن

فقهای اسلام از «شأن نزول» آیات و همچنین «تنزیل» و «تأويل» آنها چه استفاده فقهی کرده اند؟

فقهای اسلام با توجه به سبب و شأن نزول و ظَهر و بطن آيات، قاعده اى را به دست آورده‌ و با تمسك به آن، احكام را استنباط مى‌ كنند. آن قاعده عبارت است از: «اعتبار به گستردگى لفظ است، نه خصوصيّت مورد»؛ يعنى فقيه بايد خصوصيات مورد را كنار گذاشته و از جنبه هاى عمومى لفظ بهره بگيرد. به عنوان مثال در قرآن آمده: «مشرق و مغرب، از آن خداست! پس به هر سو رو کنید، رو به خدا کرده اید». اين آيه داراى ظَهر و بطن است و در ظاهر با آياتى كه ايجاب مى كند حتما رو به كعبه نماز بخوانيد منافات دارد؛ ولى با مراجعه به شأن نزول، اين تنافى برطرف مى شود.

تفاوت «تنزيل» با «تأويل»

«تأويل» به چه معناست؟ و چه تفاوتی با «تنزيل» دارد؟

«تنزيل» بر مورد «نزول» گفته مى شود؛ اين مورد مى تواند يك واقعه خاص باشد كه سبب نزول آيه شده است ولى «تأويل» مفهوم عامّى است كه از آيه برداشت شده و قابل انطباق بر جريانات مشابه است. در برخى تعابير به اين دو اصطلاح ظَهر و بطن نيز گفته مى شود كه ظهر همان تنزيل و بطن همان تأويل است؛ زيرا ظاهر آيه همان مورد نزول را مى رساند و بطن آيه مفهوم گسترده ترى را شامل می شود.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

رسول اللهِ(صلى الله عليه وآله)

أعطُوا الأجيرَ أجرَهُ ماداَم فى رَشحِهِ

مزد کارگر را هنگامى که هنوز عرق بر تن دارد بپردازيد

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 40