خداوند در قرآن به عنوان «خَيْرُ الْفاصِلينَ»؛ (بهترين جدا كننده حق از باطل) توصيف شده است. انسان در جدا كردن حق از باطل، گاه گرفتار اشتباه مي شود و اين جدائى را به صورت صحيح انجام نمى دهد و گاهي حق و باطل را با يكديگر اشتباه مى كند يا عمداً به خاطر هواهاى نفسانى آن دو را به هم مى آميزد. اما كسي كه «عالم السرّ و الخفيّات» است و علمش به همه چيز احاطه دارد و هوا و هوس در مورد او بى معني است بهترين جدا كننده حق از باطل است.

از منظر قرآن كريم همواره نبردى پيگير و بى امان ميان گروه حق و باطل برپا بوده و مبارزات انبیاء و صُلحا با بدکاران و ستمگران كه در قرآن به آنها تصريح شده بيانگر تكامل تاريخى فطرى بوده است.

«جدال» و «مراء» به هر نوع بحث و گفتگوى طرفینی گفته می شود، خواه به حق، و یا به باطل باشد؛ که اگر به منظور روشن شدن حق، نشان دادن راه، و ارشاد جاهل باشد، عملى است پسندیده، و شایسته تقدیر، بلکه در بسیارى از موارد واجب است. اما اگر براى خودخواهى و اظهار تفوق بر دیگرى، و به کرسى نشاندن حرف خویش، باشد نتیجه اى جز دور شدن از حق، تاریکى دل، ریشه دار شدن خصومتها و راسخ شدن طرفین در انحراف و اشتباه خود نخواهد داشت.

قرآن کریم، اساس و بنیان قانونگذاری مسلمانان و سنگ زیر بناى تمدّن اسلامى به خصوص در بُعد اخلاقى، فلسفى و فقهى است. و در پى آن، سنت نبوى است که همراه و قرین قرآن است؛ جز اینکه قرآن، هم لفظ و هم معنایش وحى است، ولى سنّت، تنها مضمون و معنایش وحى است.

حق و باطل همواره در طول تاریخ با یکدیگر در تقابل و کشمکش بوده اند. این تقابل که از تضاد ذاتی این دو سرچشمه می گیرد، به گونه ای است که اقتدار هر یک از طرفین، به ضعف و انحطاط جبهه مقابل می انجامد. قیام امام حسین(ع) مظهر تقابل حق و باطل در صدر اسلام است؛ و قیام مهدوی نماد آن در آخر الزمان می باشد که به انحطاط و نابودی باطل ختم خواهد شد. زیرا (باطل بطور حتم نابود شدنی است)؛ «إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا».

امام علي(ع) در يك جا راه شناخت حق از باطل را مطالعه اضداد و در جاي ديگر با نشانه هاى روشن حق مي داند. اين دو با هم منافات ندارند: آن جا كه حق روشن است، شخصيت افراد را با معيار آن بايد شناخت و آن جا كه افراد شناخته شده اند و طريق حق مخفى است بايد با اشخاص شناخت. روش عمّار روش حق و روش ابوجهل روش باطلى است. گاه، كه هر دو مشكل مى شود، بايستي به دوستان و هواداران آنها نگاه كرد. اگر فرضاً در شخصيت معاويه شك كرديم از طريق اطرافيانش او را مي شناسيم.

از جمع میان آیات و روایات برمی آید که «دابّة الأرض» انسانى است بسیار فعال، که مشخص کننده خط حق و باطل، و جدا کننده ی مؤمن و منافق و کافر از یکدیگر است، انسانى که در آستانه رستاخیز، ظاهر مى شود و خود یکى از آیات عظمت پروردگار است.