بر اساس آیات قرآن، خداوند از عبادت انسان ها و فرشتگان بي نياز است به گونه ای که اگر تمام جهانيان، راه ايمان يا كفر را در پيش بگيرند ذرّه ای بر عظمت او افزوده و يا كاسته نمى شود. از این رو فلسفه و فايده «عبادات» به خود انسان باز مى گردد، فلسفه مشترک «عبادات»، خضوع و تواضع در پيشگاه خدا است. افزون بر اين، هر يك از عبادات، فلسفه ويژه و خاصي نيز دارند؛ «نماز»، نهى از فحشا و منكر مى كند و «روزه»، مبارزه با هواى نفس را تقويت مى نمايد و ... .

خداوند هدف خود از آفرینش انسان را کمال و رسیدن او به مرحله عبودیّت معرّفی کرده است. عبودیّت وقتی معنا می یابد که انسان در انجام کارهایش صاحب «اختیار» باشد. از تبعات اختیار، اینست که عدّه ای با سوء انتخاب و انجام معاصی جهنّمی خواهند شد. عدل الهی نیز اقتضا می کند که خداوند با جزا و پاداش خود با بندگان رفتار نماید. از طرفی منحصر شدن آفرینش خداوند به انسان های بهشتی به معنای پدید آمدن «جبر» است. زیرا باید انسان هایی را تصور کنیم که جز خوبی چیزی را انتخاب نکنند و الا محکوم به عدم می باشند. علاوه بر این، اگر قرار بود خلقت فقط به بندگانی تعلّق گیرد که به بهشت می روند، اصولا خود بهشت و نعمات آن نیز بیهوده بود؛ زیرا بهشت پاداش کسانی است که با انتخاب های درست خویش، امتحان های سخت الهی را پشت سر گذاشته و فضیلت های وجودی خود را به فعلیت رسانده باشند. درباره علم خداوند متعال از سرنوشت آدمیان نیز باید گفت؛ «اختيار و اراده» آدمی نيز در علم خدا وجود دارد؛ اما این به معنای مجبور بودن آدمی بر ارتکاب آن عمل خاص نیست؛ مثل علم معلّم به رفوره شدن دانش آموز.

عبوديّت اظهار آخرين درجه خضوع در برابر كسى است كه همه چيز از ناحيه اوست، و تنها كسى مى تواند «معبود» باشد كه نهايت انعام و اكرام را كرده است و او كسى جز خدا نيست.

انحرافات ناشی از مسأله «تثليث» و مشتقّات و لوازم آن، قيافه مسيحيّت را به كلّى دگرگون ساخته و فساد آن از خداشناسى به نبوّت سرايت كرده و حضرت مسيح(ع) را در قيافه‌اى كه به كلّى با قيافه اصلى مباينت دارد نشان داده است و دامنه اين انحراف به مراسم عبوديّت و مسائل اخلاقى و همه دستورهاى مذهبى نيز كشيده شده و آنها را مسخ و دگرگون كرده است. هم‌چنين گناه بخشى، فروش مغفرت نامه و پرستش مجسّمه‌هاى مريم و مسيح و امثال اينها، همه از ميوه‌هاى تلخ اين شجره خبيثه است.

«تعصب و لجاجت» آتش سوزانى است كه پيوندهاى وحدت را در جامعه مى‏ سوزاند و بذر نفاق و اختلاف در ميان افراد مى‏ پاشد و سبب مى‏ شود كه دوستان از هم دور شوند و محبّت‏ ها به عداوت‏ ها مبدّل گردد. این دو صفت زشت در بسيارى از مواقع، كنترل امور را از اختيار انسان خارج مى‏ سازد و او را به جاهايى مى‏ كشاند كه هرگز مايل به آن نبوده است و لذا مايه درد و رنج و زحمت است و سبب مى‏ شود انسان مدّتها در بيراهه سرگردان شود.

منظور از یاد و ذکر خدا این است که انسان همیشه یقین و توجّه داشته باشد که هیچ موجودی در عالم نمی تواند مستقلّ و جدای از خدای متعال منشأ اثر باشد. قرآن کریم با وجودی كه مؤمنان را به ياد خداوند دستور مي دهد و آن را مایه آرامش دل ها می داند اما آن را در ذكر زباني خلاصه نمي كند، بلکه عمل صالح و تقوا نیز نقش بسزایی دارند. این آرامش محصول عبوديّت محض حقّ تعالى است و مانند ساير ملكات روحى با تمرين و گذشت زمان حاصل مى شود.

شرک در لغت به معنی همكارى و مقارنت - در مقابل انفراد- و یا به معنی شىء ممتد و مستقيم آمده است. در قرآن مجيد معمولا به معناى قرار دادن همتا براى خدا و قبول شبيه و شريكى در ذات يا صفات يا خلقت و تدبير، يا همتايى در مسأله عبوديّت براى او آمده  است.

«عبادت» و «عبوديّت» هر دو به معناى اظهار خضوع است؛ ولى به گفته راغب در مفردات، عبادت مفهوم عميق ترى دارد؛ و به معناى نهايت خضوع در مقابل كسى است كه نهايت انعام و اكرام را فرموده، يعنى خدا.

خداوند در سوره انبياء آیه 25 مى فرمايد: «ما پيش از تو هيچ پيامبرى را نفرستاديم مگر اين كه به او وحى كرديم كه: هيچ معبودى جز من نيست؛ پس فقط مرا پرستش كنيد». یعنی تمام انبياء مردم را به خداى يگانه دعوت مى كردند. اگر پیامبران از طرف خدایان متعدد بودند باید هر کدام به چیزی دعوت می کردند. امّا از آنجا که خدایان متعدّد وجود ندارند پیامبران با اندیشه متفاوت نیامده اند. اگر بودند پیامبران خود را می فرستادند چرا که شایسته خدایان نیست که آفریده های خود را از فیض خود محروم دارند.

قرآن در مساله توحید در خالقیت از منظر بت پرستان می فرماید: «هر گاه از آنان بپرسى: چه كسى آسمانها و زمين را آفريده، و خورشيد و ماه را مسخّر كرده است؟ مى گويند: خداوند يگانه!». در واقع بت پرستان بت ها را همتای خداوند در عبادت و موثر در سرنوشت انسان ها می دانند. آنان بر اساس فطرت هیچگاه بت ها را خالق آسمان و زمین نمی دانند. اما تفكيك ميان توحيد در خالقيّت، و توحيد در عبادت، تناقض واضحى است، زيرا شايسته عبوديّت كسى است كه خالق و رازق است.