تقيّه 15 مطلب

اقسام «تقیّه»

«تقیّه» بر چند قسم است؟

«تقیّه» بر دو قسم است: 1. «تقیّه خوفی» که همان کتمان کردن عقاید از دشمن برای حفظ جان و جلوگیری از ریختن خون انسان است، از نمونه هاي قرآني اين قسم مي توان به داستان «اصحاب کهف» و «عمار یاسر» اشاره كرد. 2- «تقیّه مداراتی» که به معنای همراهی با دشمن در عقاید و رفتار است؛ نه بخاطر ترس از جان بلکه به خاطر وحدت و اتحاد بیشتر. سفارش امام صادق(ع) مبني بر شركت در نماز جماعت اهل سنّت، عيادت از بيمارانشان، شركت در مراسم تشييع جنازه آنها و ... از مصاديق تقيّه مداراتي است.

«تقیه» و دلائل جواز آن

«تقیه» چیست و چه دلائلي از قرآن و روايات و عقل بر جواز آن وجود دارد؟

«تقیه»، کتمان کردن عقیده خود از دشمن برای حفظ جان و برای جلوگیری از ریختن بیهوده خون انسان است. ادله قرآني جواز تقیه عبارتند از: 1. آيه 28 سوره «مؤمن» كه در مورد مؤمن آل فرعون است که وی عقیده خود را نزد فرعونیان کتمان می کرد و توانست با این کار جان حضرت موسی(ع) را نجات دهد. 2. آيه 106 سوره «نحل» که درباره عمار یاسر نازل شده كه برای حفظ جانش از دست مشرکین از پیامبر(ص) و خدا برائت جست. 3. آيات 19 و 20 سوره «كهف» که در مورد تلبیخا يكي از اصحاب كهف بود كه برای حفظ جان خود و دوستانش طوری در شهر رفتار کرد که کسی متوجه دین و عقیده او نشد.

جایگاه «عمّار یاسر» در بین صحابه پیامبر(ص)

«عمّار یاسر» در میان صحابه پیامبر(صلى الله عليه وآله) از چه جایگاهی برخوردار بود؟

«عمّار» فرزند یاسر و سمیّه، در مكّه اسلام آورد و مرارت هاى فراوانى را متحمل شد. او از مهاجران به حبشه بود که به دو قبله نماز گزارد و در همه جنگ ها حضور داشت، و پيامبر(ص) درباره وى فرمود: «عمّار سر تا پا مملو از ايمان است» و نيز فرمود: «عمّار را گروه ستمگر و متجاوز خواهند كشت»، و سرانجام به دست ياران معاويه در صفّين به شهادت رسيد.

راهکار رهایی از «فتنه ها»؟!

امام علی(ع) در خطبه 187 نهج البلاغه چه دستورالعملی برای رهائی از «فتنه ها» ارائه می دهد؟

امام علی(ع) در این باره می فرمایند: «اى مردم! افسار اين حيوانات [اشاره به فتنه هاست] را كه بارهاى سنگينى بر پشت دارند از دست خود رها سازيد، هرگز از اطراف پيشواى خود پراكنده نشويد كه سرانجام، خود را به موجب اعمال خود نكوهش خواهيد كرد، خود را در آتش فتنه اى كه در پيش است نيفكنيد و از مسير آن دورى گزينيد و وسط راه را براى عبور آن باز گذاريد، به جانم سوگند! مؤمنان [اگر خود را كنار نكشند] هلاك مى شوند، اما غير مسلمانان از آن جان سالم به در مى برند، مَثَل من در ميان شما همچون چراغ در تاريكى است كه هر كس در ظلمت قرار گيرد از نور آن بهره مى برد».

استدلال امام علي(ع) بر حقانیت حکومتش

چرا امام علي(علیه السلام) برای اثبات حقانیت حکومت خود در برابر معاویه به «شورا» استدلال نمود؟

امام علي(ع) نامه اي به معاویه نوشت و تأكيد كرد: «بيعتى كه مردم در مدينه با من كردند براى تو كه در شام بودى الزام آور است، همان كسانى كه با ابوبكر و عمر و عثمان بيعت كردند با همان شرايط با من بيعت نمودند، بنابراين نه حاضران اختيار فسخ يا مخالفت با آن را دارند و نه كسى كه غايب بوده حق ردّ كردن آن را دارد». در واقع استدلال امام(ع) يك استدلال جدلى است كه مسلمات طرف مقابل را مى گيرد و با آن بر ضد وى استدلال مى كند و در اينجا معاويه كه خود را از طرفداران حكومت خلفاى پيشين مى دانست، نمى توانست چگونگى انتخاب آنها را انكار كند و اين در حالى بود كه اين گزينش به صورت كاملتر در مورد حكومت امام علي(ع) واقع شده بود.

«اسلام»، دیني سهل و آسان

آیا دين «اسلام»، دیني سهل و آسان است؟

«اسلام» شريعتى است سهل و آسان، به طوري كه همه اعمال انسانها را تحت برنامه قرار مى دهد و برنامه اش مايه تنفّر مردم نمى شود. دقت در احکام اسلام چه در عبادات، معاملات، روابط انسانها و چه در مجازات ها، همه در پرتو اين اصل تنظيم شده؛ حتی در شدیدترین مجازات های اسلامی نیز این اصل رعایت شده است. البته محبّت و مدارا و برخوردِ خوب در مورد كسانى است كه شرارت را پيشه خود نساخته اند؛ اما اسلام در برابر ستمگران و اشرار و اوباش برخورد سختى دارد، تا امنيّت جامعه، در جهات مختلف خدشه دار نشود.

نگاهي به مسئله «تقیّه» از ديدگاه قرآن

در آیات قرآن مسئله «تقیّه» چگونه تبیين شده است؟

قرآن در چند مورد به مسئله «تقیّه» با تعبيرهاى مختلفی اشاره کرده است. در يك جا حضرت ابراهیم(ع) به بت پرستان فرمود: «من بیمار هستم»؛ در حالی که بیماري جسمی نداشت. در جاي ديگر مومن آل فرعون که در دستگاه حکومت فرعون كار مي كرد، ایمان خود را مخفی کرده بود. بعضى از مسلمانان نيز براى حفظ جان خود و به هدر ندادن نيروهاى انسانى از روى تقيّه با عقيده مشركان اظهار موافقت كردند.

«تقیّه» از ديدگاه روایات اسلامی

در روایات اسلامی اهميّت «تقیّه» چگونه تبیین شده است؟

در روايات تأكيد فراوانى درباره «تقیّه» شده است. از جمله اين كه: «تقیّه» سپر مومن و وسيله نگهدارى اوست، از برترين اعمال افراد با ايمان است، به منزله سر نسبت به بدن است، از سنت هاي پیامبران است و ....

عدم اختصاص «تقیّه» به شيعه و دين اسلام

آیا «تقیّه» مخصوص اسلام و مذهب «تشیع» است يا در اديان و مکاتب دیگر نيز وجود دارد؟

بر خلاف آن چه بعضى مى پندارند، «تقيّه» يك موضوع تعبّدى نيست و به يك فرقه خاص مثل شيعه يا اسلام اختصاص ندارد؛ بلكه «تقيّه» (البتّه در موارد خاصّى، نه در همه جا) يك قانون و اصل عقلايى است كه در تمام مكتب هاى جهان، اعمّ از خداپرست و مذهبى و يا غير مذهبى و ماترياليست وجود دارد و در حقيقت جزئى از قانون كلّى «دَوَران امر بين اهمّ و مهمّ» محسوب مى شود مسلّم است كه هیچ کس بدون جهت جان و يا سرمايه خود یا افراد وابسته به خويش را به خطر نمی اندازد؛ مگر اين كه هدف بزرگترى در ميان باشد.

«تقیّه» از منظر فقه شیعه

«تقیّه» چیست و در فقه شیعه چه حكمي دارد؟

يكي از موضوعاتي كه دستمايه ايراد بر شيعه شده است و آن را يكى از عيب هاى پيروان مذهب ما شمرده اند مسئله «تقيّه» مى باشد. بر اساس فقه شيعه، انسان می تواند در موردى كه جان يا مال يا ناموس او در خطر است و اظهار حق، هيچ گونه نتيجه و فايده اى ندارد، موقتاً از اظهار آن خوددارى كرده و به وظيفه خود به طور پنهانى عمل نمايد؛ همچنانكه قرآن نيز به اهمیت آن تصریح کرده است. تقیّه گاهى واجب، گاهى حرام و زمانى مباح است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصادق (عليه السلام) :

دِرْهَمٌ فِي الْحَجِّ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفَيْ أَلْف فِيمَا

يک درهم در راه حجّ هزينه کردن، بهتر و بالاتر از دو ميليون درهم است که در غير حجّ در راه خدا هزينه شود

تهذيب الأحکام: 5/22