در توصيف سدّ «ذوالقرنین» و موقعيت جغرافيايى آن در نقشه سياسى جهان و دولتى كه بر منطقه ساخت سدّ حكم مى‌راند، بايد بگوييم: این سد بين سال‌هاى 539 و 529 پيش از ميلاد در مكانى كوهستانى و مرتفع بنا شده؛ و به عنوان مانعى در ميان دو ديواره بلند که به «تنگه داريال» معروف است بکار می‌رفته؛ و در تمام نقشه‌هاى سياسى عصر حاضر، در جمهورى «گرجستان» واقع است.

داستان «يأجوج و مأجوج» در قرآن حقیقتی تاریخی است. برخى بررسی‌ها نشان مى‌دهد كه اصل يأجوج و مأجوج از فرزندان يافث بن نوح است و اين نام از «اجيج نار» به معناى شراره‌هاى آتش گرفته شده است. اين عنوان استعارى، اشاره به فراوانى و خشونت آنان دارد. برخى از نكته‌سنجان در بحث ريشه نژادى آنان گفته اند: ريشه مغول و تاتار به شخصى كه به آن «ترك» گفته مى‌شده است، بر مى‌گردد و اين همان كسى است كه ابوالفداء او را «مأجوج» ناميده است. بنابراين از اين گفته روشن مى‌شود كه مقصود از يأجوج و مأجوج، مغول و تاتار است. آنان منطقه شمالى آسيا را اشغال كرده بودند و سرزمين آنان از «تبت و چين» تا اقيانوس منجمد شمالى ادامه داشت و از غرب به بخش‌هاى مجاور «تركستان» منتهى مى‌شد.

در زمان اورنگ زیب اسماعیلیان طیبى به الحاد متهم شده و بسیارى از آنان به اجبار به اهل سنت تغییر کیش دادند. داعی آنها به قتل رسید و مساجدشان به اهل سنت داده شد. بعد از زوال امپراتورى مغول در هند، بهره هاى طیبى مراسم عبادى خود را از سر گرفتند. طیبیان به داودیان و سلیمانى ها تقسیم شدند. داودیان جهان اکثراً در هند هستند. سلیمانى ها در یمن با داعیّت سلیمان بن حسن (م 1005 هـ) به راه خود ادامه داده و منصب داعى مطلق سلیمانى ها از سال 1088هـ در خانواده ابراهیم بن محمد مکرمى با چند انقطاع ادامه یافته است.

دو کتاب و چند رساله به خواجه نصیر منسوب است که به روش اسماعیلیان نوشته شده است. یکى از آنها «رساله سیر و سلوک» است که در آن تصریح شده که اعتقادات اسماعیلیه حق است و دیگرى «روضة التسلیم» است که بر مشى اسماعیلیان نوشته شده است. امّا حق این است که خواجه بعد از آزادى از قلعه های اسماعیلیه به نقد دیدگاههاى اسماعیلیه پرداخت و کتب متعددى مثل «تجرید الاعتقاد» را در اثبات عقاید اثناعشریه نوشت. وى در کتاب «نقدالمحصل» به نقد دیدگاه اسماعیلیه پرداخته و آنان را خارج از دین معرفى کرده است.

نویسندگان نزدیک به زمانه خواجه نصیرالدین به نقش داشتن خواجه در وقایع فتح بغداد اشاره ای نکرده اند؛ بلکه مهمترین عامل سقوط بغداد را سستى و بى تدبيرى خلفاى عباسى بیان کرده اند. مغول در طول 40 سال حمله به سرزمین های اسلامی، شهرهای زیادی را قتل عام کرد و نشان داد که نیازی به مشورت کسی برای حمله به بغداد ندارد. در حالی که خواجه تا می توانست مانع قتل عام و شرارت مغولان می شد؛ او جان بسیاری از ساکنان شهرها و علمای مسلمان را نجات داد.

مطالعه تاریخ پوشش اقوام گذشته نشان می دهد که پوشیدن لباس برای پرهیز از زشتی برهنگی نقش مهمی برای آنها داشته است. برای نمونه در ایران باستان همواره در میان تمامی اقوام، پوشیدن لباس بلند و گشاد برای زنان مرسوم بود. زنان حوزه مدیترانه و یونان و آسیای صغیر نیز حداقل هنگام خروج از منازل و حضور در بازارها، صورت های شان را می پوشاندند. در انگلستان موهای زنان در زیر روسری هایی از جنس کتان مخفی می شد و جامه های بلند و جوراب های ضخیم، ساق زنان را می پوشاند. در اسپانیا زنان از کالسکه های دربسته برای تردد استفاده می کردند و روی شلوارهای شان نیز بعضا دامن هایی پرچین به تن می کردند. در فرانسه موها اغلب در کیسه ای ابریشمی پنهان می شد و هنگام سوارکاری یا پیاده روی، علاوه بر استفاده از شلوارهای کتان، بر چهره ماسک هم کشیده می شد.

بعد از حمله مغول به ایران، اسماعلیلیان نزارى صدمات سختی را متحمل شدند. بنابه نقل جوینى فقط در قهستان دوازده هزار مرد را قتل عام کردند و زنان و کودکان نزارى در بازار خراسان فروخته شدند. خورشاه با نه نفر از همراهان خود در شمال غرب مغولستان به قتل رسیدند و خانواده وى که به قزوین تبعید شده بودند، مدتى بعد کشته شدند. جوینى گزارش مى دهد که پس از فتح قلاع نزاریان و قتل عام آنها نشانى از آنها بر جاى نماند و جز افسانه اى در زبان ها و خبرى در جهان باقى نماند.