عقيل 11 مطلب

راه حلّ تعارض ميان «روابط مادی» و «روابط معنوی»

از منظر قرآن و روایات، راه حلّ تعارض ميان «روابط مادّی» و «روابط معنوی» چيست؟

پیوند و روابط مردم گاهی سببی و گاهی نسبی است و گاهی حزبی و گاهی قبیلگی، که این نوع پیوندها مادّی است. علاوه بر این انسان یک پیوند معنوی هم دارد؛ مثل پیوند اخوّت. در برخی از مواقع پیوند مادّی با معنوی دچار تعارض می شود و باید یکی را انتخاب کرد. از منظر آیات و روایات راه حلّ تعارض ميان اين دو پيوند، تقديم پيوند معنوي بر مادّي است. مثلا هنگامی که فرزند حضرت نوح(ع) در آب غرق شد، وی درخواست نجات فرزندش را کرد، ندا آمد که او از اهل تو نیست و یا هنگامی که عقیل برادر امام علي(ع) درخواست کمک اضافی می کند؛ امام(ع) آهن گداخته در مقابلش قرار می دهد، و او را به یاد آتش دورخ می اندازد.

ظلم و ستم «قريش» در حقّ امام علي(ع)

قريش چه ظلم و ستمي در حقّ امام علي(ع) روا داشتند و حضرت در مقابل چه اقدامي انجام داد؟

قريش نسبت به حقّ خلافت امام(ع) ظلم كردند و حضرت نيز از آنان به خداوند شكايت برد: «بار خدايا! من در برابر قريش و كسانى كه آنان را يارى مى دهند از تو استعانت مى جويم [و شكايت نزد تو مى آورم] آنها پيوند خويشاوندى مرا قطع كرده، منزلت عظيم مرا كوچك شمردند و براى مبارزه با من در غصب چيزى كه حقّ من بود، همدست شدند، سپس گفتند: بعضى از حقوق را بايد گرفت و پاره اى را بايد رها كرد [و اين از حقوقى است كه بايد رها كني]، خدا قریش را به کیفر اعمالشان برساند آنها پیوند خویشاوندى را با من بریدند و خلافتِ فرزند مادرم [پیامبر(ص)] را از من سلب کردند».

واکنش امام علی(ع) به درخواست «عقیل»

پاسخ امام علی(علیه السلام) به «عقیل» در مورد درخواست سهم بیشتر از بیت المال چگونه بود؟

امام علی(ع) در بیان قضیه ی درخواست برادرشان، عواملى را كه در نظر اهل دنيا مجوز تبعيض است اینگونه شرح می دهد: «از يكسو تقاضاى چيز زيادى نداشت و از سویی فقير بود و فرزندانش پريشان حال بودند و از سویی مكرّراً تقاضاى خود را بيان مى كرد». آری همه اینها موجب نشد که ایشان سهم برادرش از بيت المال مسلمين را بيشتر کند و براى او امتياز خاصّى نسبت به ديگران قائل شود و با داغ کردن قطعه ای آهن به او فهماند از آتش آخرت كه با این آتش قابل مقايسه نيست، بپرهيزد.

داستان «آهن داغ» از زبان خود «عقیل»

«عقیل» پاسخ امام علی(علیه السلام) در مورد درخواست سهم بیشتر از بیت المال را چگونه بازگو می کند؟

هنگامی که عقیل به شام رفت، معاویه از او خواست داستان «آهن داغ» را برایش تعریف کند. او گفت بدلیل فقر شدید چند بار نزد برادرم رفتم و از او درخواست افزایش سهم از بیت المال کردم، ایشان نیز آهنی داغ کرده و گفت: بگیر، من گمان کردم کیسه ای پول است و وقتی آنرا گرفتم از حرارت آن فرياد زدم! به من فرمود: «اين آهنى است كه با آتش دنيا داغ شده، پس چه خواهد بود براى من و تو در فرداى قيامت اگر در زنجيرهاى جهنم بسته شويم».

حکومت بنی امیّه از منظر «طه حسین»

«طه حسین» نویسنده بزرگ اهل سنّت، دوران حکومت بنی امیّه را چگونه به تصوير كشيده است؟

«طه حسین» در توصيف دوران حکومت بنی امیّه می نویسد: «معاويه خلافت را تبديل به سلطنت كرد و آن را در فرزندان خود موروثى نمود؛ آنچه قرآن تحريم كرده، مباح شمرد و بر ضدّ كتاب و سنّت قيام نمود. خلفاي بني اميّه، احترام خاندان پيامبر(ص) را هتک نموده و امام حسين(ع) و فرزندان و برادرانش را به قتل رساندند و دختران پيامبر(ص) را به اسارت گرفتند، احترام مكّه و مدینه را هتك كرده! سه روز جان و مال و نواميس مردم مدينه را غارت کردند و حلال شمردند؛ اموال مسلمين بازيچه دست آنها بود و هر طور مى خواستند آن را صرف مى كردند و ...».

خدمات امام علي(ع) در دوران حكومت

امام علي(ع) در دوران حكومت خود چه خدماتي به مسلمين ارائه کرده اند؟

خود ایشان مي فرمايد: «به يقين، وظيفه حُسن جوار را در مورد شما به كار بستم، من در پشت سر نيز به پاسدارى از شما پرداختم، و شما را از بند ذلّت و حلقه هاى زنجيرِ ستم آزاد كردم». امام علي(ع) به خصوص در دوران حكومتش، همه جا با مهر و محبّت با مردم رفتار مى كرد؛ شبانه به خانه هاى يتيمان و بيوه زنان سركشى مى نمود و با دست خود، به آنها غذا مي داد؛ يتيمان را نوازش مى كرد؛ به بيوه زنان تسليت مى گفت؛ با رنجوران همدردى مى كرد؛ با مخالفان مُدارا مى نمود و با دوستان، نهايت محبّت را مبذول مى داشت.

نقش پايبندی به «ضوابط» و دوری از «روابط» در موفقيت مديران

پايبند بودن به «اصول و ضوابط» و اجتناب و دوری از «روابط» چه نقشي در موفقيت مديران دارد؟

تقيد به «ضوابط» و دوري از «روابط» يكى از مهمترين ويژگيهاى مدير است. البته ممکن است این کار در ابتدا مشكلات فراوانى داشته باشد، ولى در دراز مدت اثري بسيار مثبت دارد. منابع اسلامی مملو است از اسناد زنده اى كه نشان مى دهد پيشوايان اسلام براى حفظ ضوابط تا چه اندازه رابطه ها را زير پا مى گذاشتند. داستان درخواست عقيل از امیرمومنان(ع) و پاسخ ایشان بوسیله آهن داغ و مواردی از این دست نمونه هایی از این تلاشهاست. البته اجراى اين اصل از مشكلترين كارهاى مديران بوده و نیازمند آموزش مستمر ایشان است.

پرورش امام علي(ع) در دامان پیامبر(ص)

امام علي(علیه السلام) پرورش خود در دامان پیامبر(صلی الله علیه و آله) را چگونه تبیین می فرماید؟

امام علی(ع) با اشاره به ارتباط نزدیک خود با پیامبر(ص) می فرماید: «شما منزلت و مقام مرا در نزد پیامبر(ص) مى دانيد، او مرا در دامان خويش در حالى كه كودك بودم مى نشاند و [همانند فرزندش] مرا به سينه خود مى فشرد و در بستر خويش در كنار خود مى خوابانيد، به گونه اى كه بدن خود را [همچون يك پدر بسيار مهربان] به بدن من مى چسبانيد و بوى خوش خود را به مشام من مى رساند و غذا را مى جويد و در دهان من مى گذاشت و ...».

درسهايي از برخورد امام علي(ع) با «شريح قاضي»

از برخورد امام علي(علیه السلام) با «شريح قاضي» به خاطر خريد خانه چه درسهايي مي توان گرفت؟

برخورد امام علي(ع) با شریح قاضی به خاطر خريد خانه از جهات مختلفى شايان دقت است؛ اولا: چون خريدار يكى از قضات است و قاضى هميشه در معرض اتهام و وسوسه هاى نفسانى است، امام(ع) اين کار را براى او نمى پسندد. ثانيا: دوران حكومت امام(ع) بعد از دوران عثمان بوده كه با ريخت و پاش گسترده بيت المال و روى آوردن عده اي به زندگى پر زرق و برق همراه بوده است و لذا اين برخورد عده اى را متنبه كرد و گروهي را به خاطر ترس از اعتراض مردم، با آن هماهنگ كرد. آری اين نامه مخصوص آن عصر و زمان نبوده و براى امروز و فردا و براى همه نسل ها در همه زمانها صادق است و مخصوص گروهي خاص نيست.

توطئه هاي «ابوسفيان» بر ضدّ مسلمانان

از ديدگاه امام علي(عليه السلام) «ابوسفيان» و اطرافيانش چه توطئه هايي را بر ضد بني هاشم و مسلمانان رقم زدند؟

امام علي(ع) درباره توطئه هاي ابوسفيان و اطرافيانش بر ضد مسلمانان مي فرمايد: «آنها انواع غم و اندوه را به جان ما ريختند و هرچه مى توانستند درباره ما بدى كردند و ما را از زندگى خوش و راحت بازداشتند و با ترس و وحشت قرين ساختند و ما را مجبور كردند كه به كوهى سنگلاخ و صعب العبور پناه بريم و آتش جنگ را بر ضد ما افروختند». آزارهايى كه در مكّه بر پيغمبر(ص) و يارانش رساندند، آنها را مسخره و سنگباران نمودند، يارانش را شكنجه كردند و سه سال در محاصره اقتصادي قرار دادند. عهدنامه معروفي را نوشتند كه هيچ كس با مسلمانان رفت و آمد نكند، نه چيزى به آنان بفروشند نه بخرند، نه از آنها زن بگيرند نه زن بدهند.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ الحسينُ عليه السّلام :

مَنْ دَمِعَتْ عَيناهُ فينا قَطْرَةً بَوَّاءهُ اللّهُ عَزَّوَجَلّ الجَنَّةَ.

چشمان هر کس که در مصيبتهاى ما قطره اى اشک بريزد، خداوند او را در بهشت جاى مى دهد.

احقاق الحق ، ج 5، ص 523