از جمله تلاش‌های امام سجاد(ع) که هم جنبه دینی داشت و هم سیاسی، توجه به قشری بود که از زمان خلیفه دوم به بعد و مخصوصاً در عصر امویان، مورد شدیدترین فشارهای اجتماعی بودند. بردگان و کنیزکان، متحمل سخت‌ترین کارها شده و از طرف اربابان مورد اهانت‌های شدیدی قرار می‌گرفتند. امام سجاد(ع)، همانند امیر المؤمنین(صلوات الله علیهما) که با برخورد اسلامی خویش بخشی از موالی عراق را به سمت خویش جذب کرد، کوشید تا حیثیت اجتماعی این قشر را بالا برد. امام در حالی که نیازی به بردگان نداشت، آنها را می‌خرید. این خریدن تنها برای آزاد کردن آنها بود. گفته‌اند امام قریب به صد هزار نفر را آزاد ساخت. بردگان که چنین نیّتی از امام می‌دیدند، خود را در معرض او می‌نهادند تا امام آنها را بخرد. امام سجاد(ع) در هر ماه و روز و سالی به آزادی آنها می‌پرداخت؛ به طوری که در شهر مدینه عده زیادی، همچون یک لشکر از موالی آزاد شده، از زن و مرد، به چشم می‌خورد که همگی از موالی امام بودند. هیچ برده‌ای را بیش از یک سال نگه نمی‌داشت و حتی پس از آزادی، اموالی هم در اختیار آنها می‌گذاشت. در این مدت آنها از نزدیک با امام سجّاد(ع) و شخصیت عظیم علمی و اخلاقی و تقوایی حضرت آشنا می‌شدند و طبیعی بود که در قلوب بسیاری از آنها علاقه‌ای نسبت به امام سجاد(ع) و جریانات شیعی به وجود آید.

اميرمؤمنان على(ع) می فرماید: «روزگار بر بازماندگان آن گونه مى گذرد كه بر پيشينيان گذشت، آنچه گذشته باز نمى گردد و آنچه هم اكنون موجود است جاودان نمى ماند. آخر كارش همچون اوّل كار او است و اعمال و رفتارش همانند يكديگر و نشانه هايش روشن و آشكار است». ایشان یکی از ستون های ایمان را توجّه به سنّت هاى پيشينيان می داند و می فرماید: «از آنچه بر امت هاى مستكبر پيشين از عذاب الهى و كيفرها و عقوبت هاى او رسيد عبرت گيريد، و از قبرهاى آنها و آرامگاهشان در زير خاك پند پذيريد».

برخی گفته اند منظور از اکمال دین در آیه3 سوره مائده، تکمیل شدن قوانین و احکام دین است، اما این ادعا با نازل شدن آیاتی درباره بعضی موضوعات فقهی بر پیامبر بعداز نزول این آیه منافات دارد. برخی دیگر آنرا کامل شدن حج معنا کرده اند که باز هم به خاطر بی قرینه بودن حمل کل (دین) بر جزء (حج) احتمال بی اساسی است. در مقابل این احتمال ها باید تفسیر صحیح این آیه را یادآور شد که منظور از این آیه کامل شدن ارکان دین با ولایت و امامت است زیرا با ادامه نبوت از مسیر امامت استو که دین به قله کمال می رسد.

در کتاب مسند حنبل، البدء و التاریخ، الغارات و کتاب الإمامة و السیاسة آمده: امام علی(ع) در جواب عبدالرحمن بن عوف در شرط عمل به سیره شیخین فرمود: «با وجود کتاب خدا و سنّت پیامبر(ص) نیازى به روش هیچ کس نیست». اما عثمان پذیرفت که علاوه بر کتاب خدا و سنت رسول(ص) به سیره شیخین هم عمل نماید. عبدالرحمن بار دیگر به طرف على(ع) برگشت و سخن خود را تکرار کرد بازهمان پاسخ را شنید آنگاه به طرف عثمان رفت و با او بیعت کرد.

امام در شورای شش نفره ای که بعد از مرگ خلیفه دوم برای جانشینی خلیفه شکل گرفته بود به حدیث نبوی همراهی متقابل خود با حق احتجاج کردند و هیچ کس از آن جمع منکر حدیث نشد.

ابن ابی الحدید می گوید: همه مواردی که علی(ع) تظلم و دادخواهی از خلافت می کند، به دلیل دو امتیاز خویشاوندی با پیامبر(ص) و برتری بر اصحاب است نه بخاطر وجود دستور الهی. پاسخ: علی(ع) در موارد متعددی به حدیث غدیر و دستور خاص پیامبر(ص) به جانشینی خویش اشاره کرده و به گفتار رسول خدا (ص) احتجاج نموده است. نمونه ای از این روایات در مناقب خوارزمی، مستدرک حاکم و فرائد السمطین جوینی، موجود است.

امام علی(ع) در موارد متعدّدى با حدیث غدیر بر خلافت خود استدلال نموده است. از جمله: در روز شورا هنگامى که گوى خلافت از طرف عبدالرّحمان بن عوف به سوى عثمان پرتاب شد و در ضمن سخنان خود در کوفه و در دوران خلافت عثمان، آنجا که دویست تن از بزرگان مهاجر و انصار در مسجد پیامبر(ص) پیرامون موضوعات مختلفى از جمله فضایل و سوابق خود سخن می گفتند. همچنین حضرت زهرا(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به این حدیث استدلال کردند.

گروهی از اصحاب پیامبر(انس بن مالک، براء بن عازب، جریر بن عبد الله و...) که در روز غدیر حضور داشتند و نزد امیرالمومنین شهادت به حدیث غدیر را کتمان کردند به نفرین آن حضرت گرفتار شدند و بلایى گریبانگیرشان شد.