در جهان بینی اسلامی «دنيا» مرحله اى است گذرا و مقدّمه اى براى «آخرت»، و در روايات به عناويني چون «مزرعه»، «پل» و گاه «تجارتخانه» تشبيه شده و در «نهج البلاغه»، دنیا به ميدان تمرين و آخرت به ميدان مسابقه تشبیه شده که از این تشبیه استفاده می شود: سعادت و نجات در آخرت را بدون حساب به كسى نمى دهند، و با پايان دنيا، پرونده اعمال بسته مى شود و قيامت جاى حساب است نه عمل، و جايزه اين مسابقه، برترين جوائز است، و تفاوت درجات و مراتب انسان ها با اعتقاد اعمال و اخلاق آنها ارتباط دارد، و هيچ چيز از اعمال و رفتار ما در دنيا از ميان نمى رود و آثار همه باقى مى ماند.

از منظر تاریخ نگاران کوچکترین تردیدی وجود ندارد که معاویه با ترتیب دادن توطئه ای، امام حسن(ع) را به دست همسرش جعده، دختر اشعث بن قیس به شهادت رساند. همچنین «ام بکر» دختر «مسور» گوید: «بارها به امام سم خورانده شد. هر بار از آن رهایی می یافت تا آن که مرتبه آخر، سم به قدری شدید بود که پاره های جگر امام از گلویشان خارج می شد». پس از شهادت امام، طبق وصیت آن حضرت خواستند او را در کنار قبر رسول خدا(ص) دفن کنند؛ اما «عایشه» با استناد به این که «بَیْتِی لَا آذَنُ فِیهِ»، مانع از این کار شد.

پس از شهادت امام علی(ع) و آغاز خلافت ایشان، دشمنان تلاش کردند تا شخصیت امام را خدشه‌ دار کنند و ایشان را از یک طرف بی‌ بهره از تدبیر و سیاست و از طرف دیگر دنیاطلب و بالاخره موضع او را در مقابل پدرش علی(ع) و برادرش حسین(ع) معرفی نمایند. آنها با جعل و ترویج اخبار پوچ، امام مجتبی(ع) را شخصیتی معرفی می کردند که دائماً در حال تزویج و طلاق بوده و اینکه امام در عوض پول حاضر شده از حکومت کناره بگیرد؛ یا اینکه ایشان خلافت را حق خویش نمی‌ دیده و لذا آن را تسلیم معاویه کرده است و ... در حقیقت بنی امیه و خصوصا بنی عباس از این کار هدف سیاسی داشتند و با این کار می خواستند مسیر حکومت و پادشاهی خود را هموار نمایند.

یکی از آثار برجای ‌مانده نگرش عثمانی در مذهب اهل سنت، بی‌ توجهی به خلافت شش ‌ماهه امام مجتبی(ع) است که نه آن را از عهد خلفای راشدین می‌ شناسند و نه از دوره ملوکی محسوب می‌ کنند. در اصل آنها این خلافت را چندان به رسمیت نمی‌ شناسند؛ این وضعیت در حالی است که اکثریت مسلمین تابعیت از وی را به عنوان خلیفه مسلمین پذیرفته بودند؛ البته روشن است که در آن برهه شکاف عمیقی میان مسلمانان به وجود آمده بود و همزمان با امام، معاویه نیز در شام مدعی خلافت بود، گرچه به قول خودِ وی از میان انصار تنها یک نفر با او همراه بود.

پس از آن که نامه نگاری میان امام(ع) و معاویه نتیجه ای نداد امام(ع) به معاویه نوشت: بین او و معاویه چیزی جز شمشیر حاکم نخواهد بود. امام(ع) سپاهیان را به فرماندهی «عبیدالله بن عباس» به «نخیله» فرستاد. اما عبیدالله با رشوه معاويه، سپاه امام(ع) را ترک کرد و به معاویه پیوست. سپس بخش اعظم سپاه عراق، به شامیان پیوستند. امام(ع) نیز در «مدائن» توسط یکی از خوارج مجروح شد. شايعه پذبرش صلح از سوی امام(ع) و پيوستن قيس به معاويه و...، باعث شد امام(ع) نتواند كوفيان را برای نبرد متحد كند، در نتیجه امام(ع) صلح تحميلی معاويه را پذیرفت.

امام حسن(ع)، از چهره‌های برجسته اخلاقی است که رفتار و کردارش روشنگر راه هدایت است. انجام بيست و پنج سفر حج به صورت پیاده از ويژگی های مهم رفتاری اوست. بذل و بخشش در راه خدا، یکی دیگر از ویژگی های اخلاقی آن امام بزرگوار است؛ بطوری كه در طول زندگی خود، سه بار و هر بار نیمی از دارای خود را در راه خدا بخشیده است. ارتباط امام با كوفیانی كه براي حج به حجاز می آمدند، نشانه پذيرش امامت آن حضرت، از سوی آنان است. همچنین پيامبر(ص) در سخنانی ضمن اظهار علاقه به آن حضرت، دیگران را به دوست داشتن ايشان ترغيب می کند.

ابن حجر مى نويسد: امام حسن(ع)، آقايى کريم، بردبار، زاهد، داراى سکينه و وقار و حشمت، اهل جود و مورد مدح و ستايش بود. ذهبى مى نويسد: او آقاى جوانان بهشت، ابومحمّد، قرشى، هاشمى، مدنى و شهيد است، او بزرگوار، تنومند، اهل خير، بسيار ديندار، با ورع، داراى حشمت و جاه، و شأنى بزرگ بود. ابن صبّاغ مى نويسد: او در مسجد الرسول(ص) مى نشست و مردم به دور او جمع مى شدند، چنان سخن مى گفت که عطش سؤال کننده را سيراب کرده، و حجت هاى مجادله کنندگان راقطع مى نمود...

مورخین می گویند: معاويه بارها ایشان را مسموم كرد؛ زيرا او و برادرش حسين(ع)، شام را عليه او مى شوراندند و در مرتبه سوم که امام را مسموم کرد، ایشان وفات كرد. و چون مرگش نزديك شد حسين(ع) گفت: «اى برادر چه كسى به تو سمّ داد؟ تا او را قبل از دفن تو بکشم»، اما ایشان از نام بردن قاتل خوددارى كرد. گفته شده: همسرش جعده به او سمّ داد.

از آیات قرآن برمی آید که: توبه و تعجیل در آن واجب است؛ چنانکه در آيه 8 سوره تحريم مى خوانيم: «يا أيها الذين آمنوا توبوا إلى الله توبة نصوحا ...»؛ (اى كسانى كه ايمان آورده ايد به سوى خدا باز گرديد توبه كنيد، توبه اى خالص و بى شائبه...). در روايات اسلامى نيز بر توبه و تعجیل در آن تأكيد شده است؛ چنانکه اميرمؤمنان على(ع) به فرزندش امام مجتبى(ع) مى فرماید: «وَاِنْ قارَفْتَ سَيِّئَةً فَعَجِّلْ مَحْوَها بِالتَّوبَةِ»؛ (اگر مرتكب گناهى شدى، آن را به وسيله توبه هرچه زودتر محو كن!).

پيامبر(ص) علاقه وافری نسبت به امام حسن(ع) داشت؛ نحوه ابراز محبت در موقع پایین آمدن از منبر و بوسیدن او و باز بالا رفتن بر منبر، نشانه جهت‌دار بودن این اظهار علاقه است. ایشان در وقت اظهار محبتش به امام حسن(ع) حاضران را شاهد مي‌گرفت تا این ابراز علاقه را به غائبین برسانند. امام حسن(ع) در بیعت رضوان حضور داشته و پیامبر(ص) با او بیعت کرده است. حضور او در مباهله به عنوان يكي از اصحاب کساء، نشانه اعتبار او نزد پيامبر(ص) و توفیق ایشان در بر انگیختن مردم کوفه در برابر ناکثین نشانه اعتبار او نزد كوفيان است.