نخستين شیوه در درمان سوء ظن، انديشه در پيامدهای شوم آن است. سوء ظن اعتماد جامعه را از بين برده و آرامش آن را بر هم مى زند و سبب ظلم انسان ها در حق يکديگر می شود. علاوه بر این باید عوامل موثر در ایجاد آن را نیز از بین برد، مانند: دوری از افراد و محيط هاى فاسد، از بین بردن حسد، کینه توزی و ... همچنین می توان با توجيه صحيح اعمال دیگران، پرهيز از تجسس در زندگی خصوصی افراد، بی اعتنايی به بدگمانی و توجه به مجازات هاى الهى و آثار سوء معنوى اين رذيله اخلاقى، آن را در وجود خود از بین برد.

بسيارى از سوء ظن هاى غير اختيارى، يا در ابتدا مقدمات اختيارى دارد يا در ادامه راه؛ مثلا همنشينى با افراد فاسد مو جب سوء ظن به نیکوکاران می شود، بنابراين بر انسان لازم است از همنشينى با بدان بپرهيزد تا حالت سوء ظنش برطرف گردد، و اين يك امر اختيارى است. و اگر بدون مقدمات اختيارى چنين گمانى براى انسان پيدا شد، باید احتمالات صحيح را مد نظر قرار دهد تا سوء ظنش برطرف شود. رسول خدا(ص) مى فرماید: «براى [توجيه اعمال] برادر مسلمانت عذرى جستجو كن و اگر عذرى نيافتى باز هم كوشش كن عذرى بيابى».

در روایات اسلامی تعابیر مختلفی در این باره آمده؛ مانند: 1- جاهل، برده شهوت خود است. 2- كسى كه اسير شهوت شد، اسارتش پايان نپذيرد. 3- شهوات را بميرانيد تا زندگى جاودانه يابيد. 4- همنشين شهوت و تمايلات نفسانى، داراى نفس مريض و عقل عليل است. 5- عبادتى بافضيلت تر از پاكدامنى نيست و ...

اسلام راه های معقولی را برای ریشه کنی «خشونت» ذکر کرده است؛ مانند: 1- اسلام هویت دینی را عاملی قوی در برابر بزهکاری می داند، زیرا انسان متدین همواره خود را در محضر خدا می بیند. 2- اصلاح محیط، سبب اصلاح انسان می شود. زیرا امام سجاد(ع) می فرماید: «همنشینی با صالحان، انسان را به اصلاح نفس خود دعوت می کند». 3- رفع فاصله طبقاتی در جامعه سبب ریشه کنی «خشونت» می شود. 4- تحکیم نظام خانواده و تربیت فرزندان صالح، سبب شکل گیری جامعه ای عاری از «خشونت» می شود. 5- قانون مجازات، مانع از ظهور جرم در جامعه است.

سوء ظن سرچشمه های متعددی دارد، مانند: آلودگى درون و برون: افرادى كه خود آلوده اند، ديگران را همچون خود آلوده مى پندارند. همچنين همنشينی با بدان و زندگی در محيط های آلوده، سبب ایجاد سوء ظن می شود. امام علی(ع) می فرمايند: «همنشينى با بدان سبب بدگمانى به نيكان مى شود». حسد، كينه توزى، تكبر، غرور و عقده حقارت از دیگر عوامل سوء ظن می باشد، که موجب می شود ديگران را، افرادی حقير، پست، آلوده و گنهكار حساب كند، تا آرامش كاذبى براى خويش فراهم نماید.

سوء ظن را می توان به سه گونه تقسيم كرد: الف) سوء ظن حرام؛ سوء ظنى كه آثارش در سخن و رفتار پيدا مى شود. ب) سوء ظنى كه اثر ظاهرى ندارد و احتمال دارد اين سوء ظن حرام باشد. ج) سوء ظنی كه هيچ اثر خارجى بر آن مترتب نمى شود و به كلى از اختيار انسان بيرون است، و با هيچ شیوه ای از بین نمى رود؛ چنين سوء ظنى مشمول تكاليف شرع نيست.

علماى اخلاق براى جهاد با نفس امورى را بيان كرده اند كه التزام به آنها لازم است؛ یکی از آنها «مشارطه» است. مشارطه یعنی عقل انسان با نفس او شرط می کند که مواظب سرمایه عمر باشد و در بازار دنیا طوری معامله کند که به سود مفید که همان بهشت و همنشینی با پیامبران و اولیاء است برسد. آری انسان باید در هر روز یا بعد از هر نماز با نفسش شرط کند که او عمرش را ضایع نکند و به اعضاء بدنش بگوید که گناه نکنند و سرمایه اش را از دست ندهند.

بر اساس روایات  اسلامی «زاهدان» دارای نشانه و علاماتی هستند از جمله: 1- از شبهات پرهیز می کنند. 2- با غیر خدا دوستی و همنشینی نمی کنند. 3- اعمالشان برای ثواب آخرت می باشد. 4- آنها به دنیا و تجلیاتش پشت می کنند. 5- از توهین افراد متکبر ناراحت نمی شوند.