xlaq7 Material

ZİKRİN DƏRƏCƏLƏRİ

Əxlaq alimləri zikir üçün hansı mərhələ və dərəcələr bəyan edirlər?

Əxlaq böyükləri zikir üçün bir necə mərhələ qeyd edirlər. Birinci mərhələ sözdə zikirdir: insan Allahın adını, cəlal və camal sifətlərini, gözəl adlarını – məna və məzmununa diqqət etmədən – dilə gətirir.
İkinci mərhələ mənəvi zikirdir: insan zikirlə məşğul olmaqla yanaşı, onların mənasına da diqqət edir.
Üçüncü zikir qəlbdə zikirdir: Yaradana diqqət ilk öncə qəlbdə yaranır, sonra isə dilə gəlir.

FƏRDLƏRİN ƏXLAQININ DƏYİŞMƏZLİYİNİ İDDİA EDƏNLƏRİN DƏLİLLƏRİNƏ CAVAB

Fərdlərin əxlaqının dəyişməz olduğunu müdafiə edənlər hansı dəlillərə istinad edirlər?

Əxlaqın dəyişməzliyini iddia edənlər əxlaqın dəyişməsinin mümkünsüzlüyünü göstərən bir sıra hədislərə istinad edirlər. Buna baxmayaraq, insanların fərqli ruhiyyələrə malik olduğunu qəbul etməklə yanaşı, heç kim pis və ya yaxşı əxlaqlı qalmaq məcburiyyətində deyil. Müsbət səciyyə və əxlaq sahibləri də nəfsi istəklərin ucbatından pis əxlaqa tənəzzül edə bilərlər. Eləcə də, mənfi səciyyələri olan insanlar ustad və özünütərbiyə sayəsində ali kamal mərhələsinə yüksələ bilərlər.

HƏDİS BAXIMINDAN ƏMƏLİN ƏXLAQDA ROLU

İslam hədisləri baxımından insan əməlinin öz əxlaqında nə kimi rolu var?

İslam hədisləri baxımından insan əxlaqının formalaşmasında onun əməlləri, xüsusilə günahları mühüm rol oynayır. İmam Baqir (ə) bu barədə buyurur:
“Hər bir bəndənin qəlbində nurlu bir yer vardır. İnsan günah etdiyi zaman həmin yerə qara bir nöqtə düşür. Tövbə etdiyi təqdirdə o qara nöqtə silinər, əks təqdirdə təkrar-təkrar günah iş görsə, qara nöqtə artar və nəticədə nurlu yeri tamamilə örtər. Bundan sonra o şəxs əlsa xeyir və yaxşılığa qayıtmaz...”.

İSLAM ƏXLAQINDA ÖRNƏYİN ROLU

Quran ayələri və İslam hədislərində yaşam tərzi üçün hansı həddə örnəyin – nümunənin vacibliyi vurğulanmışdır?

“Təvəlla” və “təbərra” prinsiplərinə əsasən, biz Allah dostlarını sevmək, düşmənlərinə ədavət bəsləmək və din rəhbərlərini hər şeydə örnək götürməklə vəzifələndirilmişik. Allah-taala “Mumtəhənə” surəsinin 4-cü ayəsində buyurur:
“İbrahim və onunla birlikdə olanlarda sizin üçün gözəl bir nümunə vardır. Onlar öz qövmünə dedilər: “Həqiqətən, biz sizdən və sizin Allahdan başqa tapındığınız şeylərdən uzağıq””.
Habelə, “Əhzab” surəsinin 21-ci ayəsində buyurur:
“Allahın elçisi sizlərə – Allaha və axirət gününə ümidini bağlayanlara və Allahı çox zikr edənlərə gözəl nümunədir”.

İSLAM ƏXLAQINDA ÖRNƏYİN ROLU

Quran ayələri və İslam hədislərində yaşam tərzi üçün hansı həddə örnəyin – nümunənin vacibliyi vurğulanmışdır?

“Təvəlla” və “təbərra” prinsiplərinə əsasən, biz Allah dostlarını sevmək, düşmənlərinə ədavət bəsləmək və din rəhbərlərini hər şeydə örnək götürməklə vəzifələndirilmişik. Allah-taala “Mumtəhənə” surəsinin 4-cü ayəsində buyurur:
“İbrahim və onunla birlikdə olanlarda sizin üçün gözəl bir nümunə vardır. Onlar öz qövmünə dedilər: “Həqiqətən, biz sizdən və sizin Allahdan başqa tapındığınız şeylərdən uzağıq””.
Habelə, “Əhzab” surəsinin 21-ci ayəsində buyurur:
“Allahın elçisi sizlərə – Allaha və axirət gününə ümidini bağlayanlara və Allahı çox zikr edənlərə gözəl nümunədir”.

ƏXLAQDA İNSANIN İRADƏ AZADLIĞININ ROLU

Əxlaqa bağlılıqda və riayətdə insanın iradə azadlığı təsirlidirmi?

İnsanın iradə azadlığına etiqadla əxlaqi məsələlər arasında çox sıx əlaqə var; elə bu üzdən insan tərbiyəsi və əxlaqın saflaşdırılmasını qarşısına məqsəd qoyan ilahi dinlər bəşər azadlığının müdafiəsində ən öndə gedənlərdir.
Qurani-kərimdə insanın iradə azadlığını təsbit və icbariliyi (məcburiyyət əqidəsini) inkar edən ayələr yüzə yaxındır. Məcburiyyətə (cəbrə) etiqad və insan azadlığını inkar etmək hər növ əxlaq pozuntusunun başlıca səbəbi ola bilər. Buna görə ilahi peyğəmbərlər, eləcə də İslam peyğəmbəri (s) hər şeydən öncə insanın iradə azadlığını təsbit etmişlər.

FİTRİ TANIMANIN (biliyin) MÜMKÜNLÜYÜ

“Fitri tanıma” deyilən bir məfhum varmı?

Fitri tanımanın mümkünlüyü barədə üç fərqli nəzər vardır:
1-İnsanın daxilində bütün məlumatlar vardır, bu dünyada nə öyrənirsə, əslində yeni bilik əldə etmir, bəlkə həmin məlumatlar yadına düşür;
2-İnsanın heç bir fitri tanışlığı və biliyi yoxdur;
3-Məlumatlarımızın bir hissəsi fitri olduğu halda, digər hissəsi qazanılandır. Qazanılan qavrayışlar özü də fitri məlumatlara söykənir. Məntiqi, rasional, nəqli, eləcə də Quran ayələri və İslam hədisləri də bu nəzəri təsdiq edir.

 

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الامام الکاظم (ع)

لکل شيء زکاة و زکاة الجسد صيام النوافل

هر چيزي زکاتي دارد و زکات بدن روزه مستحبي است

ميزان الحکمة 6 / 392