آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

تحليل عقلي آثار منفي نسيان خدا و فراموشي نام و ياد او اين است كه خداي سبحان نه تنها خالق انسان است بلكه مقوّم هويت و شخصيّتِ اوست، به طوري كه شناخت هویت انسان بدون معرفت قيّم وي يعني خداوند ممكن نيست؛ و با نسيان آن مقوّم و فراموشي آن قيّم، هويّتِ خود انسان نيز فراموش مي شود و با فراموشي هويّت، هيچ ‏گونه احساسي از تطاول غارتگران هويّت وجود نخواهد داشت و با عدم احساس خطر، هيچ‏ گونه قيام و اقدامي عليه دشمنِ مهاجم صورت نمي ‏پذيرد، در نتيجه تمام شئون ادراكي و تحريكي انسان به اسارت اهريمن در می آید.

خطر نسيان خدا و سهو از ياد او شكست از خود آرایی دشمن درون و بيرون است: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمي‏»(1)، «فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّي عَنْ ذِکْرِنا وَ لَمْ يُرِدْ إِلاَّ الْحَياةَ الدُّنْيا».(2) تحليل عقلي آثار منفي نسيان خدا و فراموشي نام و ياد او اين است كه خداي سبحان نه تنها خالق و فاعل انسان است بلكه مقوّم هويت ربطي و قيّوم شخصيّتِ حرفي او است، به طوري كه شناخت او بدون معرفت قيّم وي يعني خداوند ممكن نيست؛ زيرا شناخت معناي ربطي و حرفي بدون معرفت معناي نفسي و مستقل كه همان خداوند است، ميسّر نخواهد بود و با نسيان آن مقوّم و فراموشي آن قيّم، هويّتِ خود انسان نيز فراموش مي شود و با فراموشي هويّتِ خويش هيچ ‏گونه احساسي از تطاول غارتگران هويّت وجود نخواهد داشت و با عدم احساس خطر، هيچ‏ گونه قيام و اقدامي عليه دشمنِ مهاجم صورت نمي ‏پذيرد، در نتيجه تمام شئون ادراكي و تحريكي انسان به اسارت اهريمن در آمده و برابر خواسته ‏هاي برخاسته از خوي خون ‏آشام آن امير شرير و فرمانرواي خودكام، اشيا را مي‏ فهمد و به آنها عمل مي كند و هر گونه معروفي نزد او منكر تلقّي مي شود و هر گونه منكري نزد او معروف به حساب مي ‏آيد «وَ لا تَکُونُوا کَالَّذينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ».(3)
برخي چنين گفته ‏اند كه نسبت حديث معروفِ «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه‏»(4) با آيه مزبور، نسبت اصل قضيه و عكس نقيض قضيّه است؛ يعني اگر معرفت خدا از معرفت نفس پديد مي ‏آيد معلوم مي شود فراموشي خدا و عدم معرفت او ناشي از فراموشي نفس و عدم معرفت آن است.
به هر تقدير؛ ذكر خدا سبب تذكّر هويت خويش و رسيدگي به تعالي او خواهد بود و فراموشي خدا سبب فراموشي هويّت و رها كردن آن در دسترس هر مهاجم و مجحِف و مُتَجانِف است كه در اين وضع، چيزي به نام هويّت انساني باقي نخواهد ماند، آنگاه ديگري به جاي وي قرار مي گيرد و تمام خواسته ها و اغراض و غرايز نفساني و اهريمني خود را به عنوان تمدّن، سعادت و تكامل بر او تحميل مي كند.(5)