آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در قرآن آيات متعددى وجود دارد كه حكايت از بقاى روح و استقلال آن دارد. خداوند در قرآن می فرماید: «هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده اند، مردگانند؛ بلكه آنها زنده اند و در نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند»، اين آيه صراحت در بقاى روح شهداء دارد و البته روح آنان تفاوتی با ارواح ديگران ندارد. هم چنین می فرماید: «فرشته مرگ شما را مى گيرد»، در واقع به جاى مرگ تعبير به گرفتن شده؛ زیرا با مرگ جسم، انسان بكلى نابود نمى گردد و چيزى از او باقى مى ماند که باز اشاره به مسئله بقاى روح است.

در قرآن آيات متعددى وجود دارد كه صريحاً و يا بطور اشاره حكايت از بقاى روح و استقلال آن و فانى نشدن آن به فناى بدن مى كند. از جمله: در سوره «آل عمران» آيه 169 و 170 درباره شهيدان راه خدا چنين مى خوانيم: «وَ لَا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في سَبيلِ اللّهِ أَمْواتًاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ * فَرِحينَ بِما آتاهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ يَسْتَبْشِرُونَ بِالَّذينَ لَمْ يَلْحَقُوا بِهِمْ مِنْ خَلْفِهِمْ أَلّا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ»؛ ([اى پيامبر!] هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده اند، مردگانند، بلكه آنها زنده اند و در نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند، آنها به خاطر نعمت هاى فراوانى كه خداوند از فضل خود به ايشان بخشيده است خوشحالند و به خاطر كسانى كه هنوز به آنها ملحق نشده اند خوشوقتند، [؛ زيرا مقامات برجسته آنها را در آن جهان مى بينند و مى دانند] كه نه ترسى بر آنهاست و نه غمى خواهند داشت). اين آيه صراحت در بقاى روح شهداء دارد و مى دانيم كه اين حكم مخصوص شهيدان راه خدا نيست؛ زيرا روح آنها با ارواح ديگران از نظر مادى بودن و نبودن، تفاوتى ندارد و اگر تنها از آنها نام برده شده، به خاطر آن است كه بحث و گفتگو پيرامون وضع شهيدان در ميان مردم بوده آن چنان كه از شأن نزول آيه نيز به خوبى استفاده مى شود.
در سوره «غافر» آيه 46، درباره آل فرعون چنين مى خوانيم: «النّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْها غُدُوّاً وَ عَشِيّاً وَ يَوْمَ تَقُومُ السّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ»؛ (عذاب آنها آتش است كه هر صبح و شام بر آن عرضه مى شوند و هنگامى كه قيامت برپا مى شود [دستور داده خواهد شد كه] آل فرعون را در سخت ترين عذابها وارد كنيد). اين آيه نيز گرچه درباره آل فرعون است؛ ولى مسلماً اختصاصى به اين دسته از ستمگران و گنهكاران ندارد! بنابراين از دو آيه فوق استفاده مى شود كه ارواح «نيكوكاران» و «بدكاران» بعد از مرگ داراى يك نوع حيات برزخى هستند و اين، دليلی بر استقلال روح محسوب مى شوند. عبارت عجیبی در آیه «قُلْ يَتَوَفّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذي وُكِّلَ بِكُمْ»(1)؛ (فرشته مرگ كه مأمور شماست، [روح] شما را مى گيرد) وجود دارد و شبيه اين تعبير نیز در آيات متعدد ديگرى مانند آيه 50 سوره «انفال»، آيه 42 سوره «زمر»، آيه 36 سوره «يونس» و غير اينها ديده مى شود که در اين آيات به جاى مرگ تعبير به «گرفتن» شده است و این خود بیانگر این است که چيزى در وجود انسان است كه با مرگ جسم، باز گرفته مى شود، و اين نشان مى دهد كه با مرگ جسم، انسان بكلى نابود نمى گردد و چيزى از او باقى مى ماند و اين تعبيرات نیز اشاره لطيفى به مسئله بقاى روح است.(2)