آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در آيه 105 سوره «نحل» مى فرمايد: «دروغ و افترا كار كسانى است كه ايمان به آيات خدا ندارند». این آيه به خوبى دلالت مى كند كه دروغ با ايمان سازگار نيست. روایتی از پيامبر(ص) در تفسير اين آيه نقل شده كه: «از آن حضرت پرسيدند: آيا ممكن است مؤمن آلوده بى عفتى شود؟ فرمودند: احتمال دارد. عرض كردند آيا ممكن است آلوده سرقت گردد؟ فرمودند: ممكن است. عرض كردند: اى رسول خدا آيا مؤمن ممكن است دروغ بگويد؟ فرمودند: نه، سپس آيه فوق را تلاوت فرمودند». البته بايد توجه داشت كه ايمان داراى مراحلى است.

خداوند در آيه 105 سوره نحل مى فرمايد: «اِنَّما يَفْتَرِى الْكَذِبَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِآياتِ اللّهِ وَ اُولئِكَ هُمُ الْكاذِبُونَ»؛ (دروغ و افترا كار كسانى است كه ايمان به آيات خدا ندارند، و دروغ گويان واقعى آنها هستند). اين سخن هنگامى صادر شد كه دشمنان اسلام و مشركان نادان مى ديدند برخی از آيات قرآن بر اثر تغيير شرائط، نسخ می شد، و یا بعضى از احكام الهى، جاى خود را به احكام تازه اى مى داد، آن را بهانه اى برای متهم ساختن پيامبر(صلى الله عليه وآله)، به دروغگویی پنداشتند، و يا اين كه مى گفتند پيامبر(صلى الله عليه وآله) معلمى دارد كه اين آيات را به او مى آموزد (منظورشان از معلم دو غلام نصرانى به نام «يسار» و «جبر» و يا مردى به نام بلعام نصرانى رومى بود)، در حالى كه قرآن به زبان عربى فصيحى نازل شده و آنها همه از عجم بودند.
قرآن در پاسخ همه اين ها مى گويد: «پيامبر(صلى الله عليه وآله) وحى الهى را كه روح القدس از سوى خداوند بر او نازل كرده، بيان مى كند و آثار ايمان و صدق و راستى از تمام سخنان او هويدا است، كسانى دروغ مى گويند كه به خدا ايمان ندارند، يعنى ايمان با دروغ جمع نمى شود، و مؤمنان حقيقى زبانشان جز به صدق و راستى گردش نمى كند». جمله «يَفْتَرِى الْكَذِبَ» در واقع تأكيدى است بر دروغ آنها، كه هم دروغ گفته و هم تهمت مى زنند، يا به گفته طبرسى، در مجمع البيان به معنى «يَخْتَرِعُ الْكَذِبَ» است يعنى دروغ هايى از پيش خود مى سازند (توجه داشته باشيد افترا به معنى فَرْى[بر وزن فرط] در اصل به معنى قطع كردن است، که به هر كار خلافى از جمله شرك، دروغ و تهمت اطلاق شده است).
در واقع نسبت بين دروغ و افترا نسبت عموم و خصوص مطلق است، دروغ هر سخنى است كه بر خلاف واقع باشد، ولى تهمت آن است كه اين سخن خلاف، در بردارنده نسبت ناروايى به كسى باشد. اين احتمال نيز وجود دارد كه «يَفْتَرِى الْكَذِبَ» اشاره به سردمداران شرك و كفر است كه آنها سازنده دروغ هايى مانند: شاعر و ساحر درباره پيامبر(صلى الله عليه وآله) بودند، و ديگران از آنها پيروى مى كردند.
به هر حال آيه فوق به خوبى دلالت مى كند كه دروغ با ايمان سازگار نيست و لذا در روایتی که از پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) در تفسير اين آيه نقل شده كه از آن حضرت پرسيدند: آيا ممكن است مؤمن آلوده بى عفتى شود؟ فرمودند: «احتمال دارد»، عرض كردند آيا ممكن است آلوده سرقت گردد؟ فرمودند: «ممكن است»، عرض كردند «يا رَسُولَ اللّه اَلْمُؤْمِنُ يَكْذِبُ؟ قالَ لا، ثُمَّ قَرَءَ هذِهِ الايَةَ»(1)؛ (اى رسول خدا آيا مؤمن ممكن است دروغ بگويد؟ فرمود: نه، سپس آيه فوق را تلاوت فرمودند). البته بايد توجه داشت كه ايمان داراى مراحلى است.(2)