ویژگیهای «مجله قرآنی» از زبان آیة الله ناصر مکارم شیرازی؛ مجله تخصصی پیام جاویدان، زمستان 1382، شماره 1.
ویژگیهای «مجله قرآنی» از زبان آیة الله ناصر مکارم شیرازی
اشاره
آیة الله ناصر مکارم شیرازی در سال 1345 هجری قمری در شهر شیراز در میان خانوادهای مذهبی و معروف به فضائل و مکارم اخلاقی، دیده به جهان گشود. با اینکه هیچ یک از افراد خانواده معظمله در کسوت روحانیت نبود، عشق و علاقه شدید به معارف اسلامی سرانجام ایشان را به این رشته پر افتخار کشانید. در حدود 14 سالگی رسماً دروس دینی را در مدرسه آقاباباخان شیراز آغاز کرد و در مدت اندکی علوم صرف، نحو، منطق، معانی بیان و بدیع را تحصیل کرد. سپس توجه خود را به رشته فقه و اصول معطوف ساخت و مجموع دروس مقدماتی و سطح متوسط و عالی را در مدتی نزدیک به چهار سال به پایان رسانید. در همین سالها گروهی از طلاب حوزه علمیه شیراز را نیز با تدریس خود بهرهمند میساخت و علاوه بر درسهایی که میخواند ساعتها به تدریس میپرداخت.
ایشان در 18 سالگی وارد حوزه علمیه قم شدند و قریب پنج سال از جلسات علمی حضرت آیت الله العظمی بروجردی و اساتید بزرگ دیگر رضوان الله علیهم بهره گرفتند. معظم له برای آشنایی با نظرات و افکار دیگر فقیهان در سال 1369 هـ ق. وارد حوزه علمیه نجف اشرف گردید و در آنجا در دروس اساتید عالی مقام و بزرگی همچون آیات عظام: آقای حکیم و آقای خویی و آقای سید عبدالهادی شیرازی و اساتید برجسته دیگر ـ قدس الله اسرارهم ـ شرکت کرد. معظم له در سن 24 سالگی به اخذ درجه اجتهاد مطلق از محضر دو نفر از آیات بزرگ نجف نائل شد و در ماه شعبان سال 1330 هجری شمسی به ایران بازگشت و در شهر مقدس قم که آن روز مشتاق رجال علمی بود مأوا گزید و بعد از بازگشت به ایران به تدریس سطوح عالی و سپس خارج «اصول» و «فقه» پرداخت و دروس ایشان مورد توجه طلاب و فضلاء قرار گرفت.
ایشان از آغاز دوران جوانی به تألیف کتاب در رشتههای مختلف، اعم از: عقاید، معارف اسلامی، تفسیر، فقه و اصول پرداخت و از نویسندگان بزرگ مذهبی به شمار آمد. از این استاد حوزه حدود یکصد و بیست جلد کتاب منتشر گردیده که بعضی از آنها بیش از سی بار تجدید چاپ شده است و بعضی به بیش از ده زبان زنده دنیا ترجمه شده و در کشورهای مختلف انتشار یافته است.
مقدمه
در نشستی که حجة الاسلام آقای امرالله گیوی مدیر مسئول فصلنامه تخصصی، پژوهشی «پیام جاویدان»، دکتر پورحسن سردبیر فصلنامه و دکتر غضنفری معاونت پژوهشی دانشکده علوم قرآنی تهران به حضور آیة الله مکارم شیرازی رسیدند، ابتدا جناب آقای گیوی، دانشکده علوم قرآنی را چنین معرفی نمود: «این دانشکده در راستای فعالیتهای قرآنی شکل گرفته و در تهران و یازده شهر کشور فعال است و در رشتههای مختلف از طریق آزمون سراسری و در مقطع کارشناسی دانشجو میپذیرد، اخیراً نیز برای کارشناسی ارشد اقدام شده و مورد توافق وزارت علوم قرار گرفته است و قرار است در سه شهر تهران، مشهد و قم دانشجو بپذیرد».
آقای گیوی سپس به بیان ارتباط دانشکده و مرکز تخصصی تفسیر قم پرداخت و گفت: «تعدادی از اعضای هیئت علمی دانشکدههای ما از فارغ التحصیلان مرکز تخصصی تفسیر هستند و تلاش ما این است که بیشترین تعداد از این فارغ التحصیلان را جذب کنیم. البته تنها نقطه ضعف مرکز تخصصی تفسیر قم عدم آشنایی برخی از فارغ التحصیلان به شیوه تدریس در دانشگاه است که امیدواریم به تلاش و کوشش حضرت عالی حل شود». آیة الله مکارم نیز این اشکال را مورد تأیید قرار دادند و فرمودند: «باید کلاسهای ویژه در این خصوص برگزار شود تا این نقیصه مرتفع گردد».
آقای گیوی سپس افزود: «اکنون مجوز یک فصلنامه قرآنی در سطح تخصصی که جای آن خالی است، از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گرفته شده است و چون میخواهیم تخصصی و علمی باشد و نیز نگران سطح محتوا هستیم، با دقت در حال جمعآوری مقالات ویژه میباشیم و برای اولین شماره آن تصمیم گرفته شده تا با حضرتعالی مصاحبهای داشته باشیم و از فرمایشات شما استفاده کنیم». آیة الله مکارم که مشتاق شنیدن فعالیتهای دانشکده بودند، سؤالاتی از وضعیت فارغالتحصیلان، هزینه دانشکدههای سراسر کشور، میزان کمکهای سازمان اوقاف و امور خیریه، ساختمان دانشکدهها و اعتبار مدرک دانشجویان نمودند و آقای گیوی -رئیس دبیرخانه دانشکدههای علوم قرآنی کشور- همه موارد را پاسخ داد.
پس از بیان مقدمات کلی، دکتر غضنفری اولین سؤال را چنین مطرح کرد: «مستحضر هستید که مجلات زیادی در قالب فصلنامه، ماهنامه و ... اکنون منتشر میشود. هر کدام از این مجلات در ابتدای کار ادعاهایی داشتند ولی در طول زمان برخی نتوانستند همان معیارهایی که برای خود در نظر داشتند ادامه دهند و لذا از نظر محتوایی دچار نوعی افول شدند. به نظر شما با توجه به تجربیاتتان در این زمینه چاره این مشکل چیست؟»
آیة الله مکارم شیرازی در پاسخ فرمودند: «من با توجه به تجربهام در ارتباط با مجله «مکتب اسلام» و «نسل جوان» باید بگویم که هر مجله سه کار مهم دارد:
1. تهیه خوراک برای مجله
2. چاپ و ویراستاری آبرومند
3. نشر هدف مند
و هر سه این کارها مهم است ولی مهمتر از همه تهیه خوراک مناسب مجله است؛ و این در صورتی محقق میشود که مجله هیئتی از نویسندگان را در اختیار داشته باشد. البته داشتن همین هئیت هم به تنهایی کافی نیست؛ بلکه باید هیئت موضوعات و سرفصل ها را برگزیند و از نویسندگان بخواهد که مقالات خود را پیرامون آن موضوع و سرفصل ها ارائه دهند. وقتی یک سرفصل و موضوع به نویسنده داده میشود کار او راحت میگردد و بر همین اساس ابداع موضوعات، سرفصل و موضوع، نقش مهمی دارد که باید گروهی آن را تهیه نمایند».
آیة الله مکارم سپس به بیان زمان شروع فعالیت پرداختند و گفتند: «باید مجله خوراک کافی داشته باشد تا بتواند شروع کند، برای شروع کار حداقل باید به میزان یک سال خوراک کافی موجود باشد و سپس فعالیت را آغاز نماید». ایشان در مورد کیفیت مقالههای اخذ شده گفتند: «باید توجه داشت که مقالات دو قسم هستند، قسمی مربوط به زمان هستند. این دسته از مقالات نبودشان خللی ایجاد نمیکند و قسمی کاری به زمان ندارند، فصلی و زمانی نیستند، موضوعاتی هستند که با گذشت زمان کهنه نمیشوند». ایشان در بیان شکل مقالات فرمودند: «ویراستاری باید با دقت انجام گیرد، هم ویراستاری مناسب هر مقاله و هم هماهنگی مقالهها با هم؛ برای این کار افراد خوش ذوقی انتخاب شوند. من معتقد هستم که نصف جاذبه مقاله، آغاز و پایان آن است. حسن شروع و حسن ختام و حسن عنوان، این خیلی مؤثر است و این سه، نقش مهمی ایفا میکنند و در این رابطه باید سلیقههای خوب را به یاری طلبید». سپس فرمودند: «برای تهیه مقالات نیز باید پول خرج کرد. قصد قربت برای مدت کوتاهی کافی است، حتی آنکه به قصد قربت جهاد میکند بهرهای در غنائم جنگی دارد پس باید بهای مناسب پرداخت شود. یک وقتی صدا و سیما با ما مصاحبه میکردند و وجه آن را میخواستند بدهند، البته من گفتم به کارمندها به جای من بدهند، اساس این است که حساب و کتابی باشد و پولی پرداخت شود».
ایشان در پایان فرمودند: «به هر حال مجله با کتاب فرق دارد، مجله یک سفره است که یک غذای اصلی دارد، ولی سالاد، نوشابه و میوه هم لازم دارد. باید یک سفره رنگین شود تا مورد پسند قرار گیرد. هم باید از نظر محتوا قوی باشد و هم از نظر شکلی جوانپسند تا مقبول حوزه باشد و هم دانشگاه. این تجربه سالیان دراز فعالیت ما در مجله است».
دومین سؤال را آقای دکتر غضنفری از شیوه کار فردی و گروهی پرسید و گفت: «حضرتعالی هم کار گروهی کردهاید و هم کار فردی، کدام کار را بر دیگری ترجیح میدهید و نتایج کدام کار را قویتر میبینید؟»
آیة الله مکارم شیرازی فرمودند: «شکی نیست که کار گروهی خطایش کمتر است و پیشرفت آن بیشتر، البته یک شرط دارد و آن اینکه یک گروه منسجم باشند و زیر نظر یک نفر کار کنند که آنان همگی آن یک نفر را به عنوان رهبر خود برگزینند و او نیز گروه را قبول داشته باشد؛ اگر چنین باشد هم خطا کمتر و هم پیشرفت بیشتر است. البته در محیط ما چون کار گروهی کم بوده در بیشتر مواردی که کاری صورت گرفته به مشکل برخورده است؛ چرا که فرهنگ کار گروهی را خیلیها آشنا نیستند، باید آراء دیگران را تحمل کرد، گذشت داشت و تعصب و لجاجت را کنار گذاشت». آقای دکتر غضنفری پرسیدند: «منظورم از کار گروهی شکل مصطلح آن است». آیةالله مکارم فرمودند: «بله کار گروهی مصطلح مشکل دارد و باید یکی مسئول گروه باشد و حرف آخر را بزند مثل مدیریت یک مملکت که باید یک نفر حرف آخر را بزند».
سپس آقای دکتر پورحسن سومین سؤال را مطرح کرد و گفت: «اکنون دو دیدگاه عام و خاص در مورد اعجاز قرآن وجود دارد، اعجاز زبانی و اعجاز معنایی یا فصاحت و بلاغت. به نظر جنابعالی اعجاز قرآن در درجه نخست رتبتاً بر کدام یک از دو درجه استوار است؟» آیة الله مکارم شیرازی در پاسخ این سؤال، اعجاز معنایی قرآن را از نظر رتبه مقدم دانست.
سؤال دیگر چنین مطرح شد: «با توجه به اینکه قرآن به زبان عربی مبین است، و نیز اینکه مخاطبان اولیه قرآن با همین زبان تکلم میکردند، به نظر حضرتعالی فایده اعجاز زبانی قرآن برای غیر مشافهین چیست؟» ایشان فرمودند: «فایده اعجاز زبانی قرآن برای غیر عربها و غیر مشافهین از دو راه میسر است:
1- غیر عربها با آموختن ادبیات عرب، به اعجاز زبانی دست مییابند.
2- عربها، این مطلب را از اساتید عرب مورد اطمینان به دست میآورند».
سؤال بعد در ارتباط با رابطه اعجاز قرآن و جامعیت آن بود و چنین مطرح شد: «تردیدی در ارتباط با اعجاز و ماندگاری قرآن نیست، در این خصوص دو رویکرد شکل گرفته است که عبارتند از: جامعیت قرآن در تمام شئون بشری، و جامعیت قرآن درحوزه مرتبط با آخرت با ارتباط مستقیم. به نظر شما اولاً: عامل پیوند نظریه اعجاز و جامعیت قرآن چیست؟ ثانیاً: آیا شما رویکرد اول را میپذیرید و قرآن را حاوی تمام حوائج بشری میدانید؟» ایشان فرمودند: «عامل پیوند نظریه اعجاز معنایی و جامعیت قرآن، خالق قرآن است که به همه نیازها و عوامل سعادت انسان (مخلوق دیگرش) آگاهی مطلق دارد، و قرآن را بر همین اساس برای سازندگی او نازل فرموده است».
در خصوص انتظار از قرآن که در برخی از مجامع علمی مطرح است، پرسیده شد: «حاصل انتظار از قرآن که اکنون مورد بحث برخی محافل علمی است و در گذشته هم مطرح بوده است، سه رهیافت متفاوت در زمینه فهم از قرآن است که عبارتند از: انتظار اکثری، اقلی و عقلانی. نظر جنابعالی در این باره چیست؟» ایشان تلفیق انتظار اکثری و عقلانی را بیان کردند و فرمودند: «به طور کلی با توجه به جامعیت همه جانبه قرآن، انتظار ما از قرآن انتظار اکثری و عقلانی است».
آخرین سؤال از محضر این استاد حوزه این بود که هرچند غالب اندیشمندان در مورد اعجاز علمی قرآن با ملاحظه تجربی بودن علم با احتیاط قدم برمیدارند، ولی شکی نیست که این باعث خفای بسیاری از مباحث قرآنی مورد نیاز جامعه میشود و از سوی دیگر مانعی در راه تبلیغ دین به زبان علمی و قابل استفاده نسل جدید است. آیا به نظر حضرتعالی بهتر نیست که در این خصوص تجدید نظری صورت گیرد؟ ایشان فرمودند: «قرآن همیشه تازه و آموزنده امور جدید است، و هر چه زمان و علم پیش میرود، مطالب تازهای از آن کشف میگردد، بنابراین تجدید نظر برای فهم قرآن، در صورتی که موجب تحریف و التقاط و تفسیر به رأی نشود، لازم است».
ایشان در ادامه با بیان علل موفقیت خود در عرصههای مختلف علمی فرمودند: «هر موقعیتی که نصیب من شده از برکت قرآن میباشد». در پایان این نشست آقای گیوی، نشست علمی دانشکدههای علوم قرآنی را متذکر شد و از آیة الله مکارم شیرازی دعوت نمود که در این نشست حضور یابند. معظم له ضمن بیان برخی مشکلات مثل ایجاد توقع و انتظار دیگران، و اینکه اگر در قم باشد برای من مناسبتر است، بررسی این درخواست را به بعد موکول کردند.
پایان
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.