حمد الهى 19 مطلب

حمد و ستایشِ «جامع» خداوند

از ديدگاه امام علي(ع) حمد و ستایشِ «جامع» براي خداوند چگونه است؟

از ديدگاه امام علي(ع) حمد و ستایشِ پروردگار اگر چنين باشد «جامع» خواهد بود: «خداوندا سپاس و ستايش مخصوص توست، در برابر آنچه مى گيرى و بر آنچه عطا مى كنى و بر عافيت و بلايى كه مى فرستى، حمد و سپاسى كه رضايت بخش ترين حمدها نزد تو باشد؛ حمدى كه محبوب ترين حمدها در پيشگاه توست؛ حمدى كه برترين حمدها نزد توست. حمدى كه تمام جهانِ خلقت را پر كند و تا آنجا كه خواسته اى، برسد؛ حمدى كه از تو محجوب و پوشيده نماند و در پيشگاه تو كاستى نداشته باشد؛ حمدى كه عددش پايان نگيرد و در پهنه زمان، فنا در آن راه نيابد ...».

ارتباط تشکر از «مخلوق» با شکر «خالق»

آيا تشکر از «مخلوق»، شکر گزاری از «خالق» محسوب می شود؟

سپاس در برابر بخشش و احسان انسان های ديگر، همانند شکر خالق مطلوب است. امام رضا(ع) می فرمايد: «كسى كه از نعمت و بخشش مخلوقين شكرگزارى نكند، شكر خداوند متعال را بجا نياورده است». اين سخن دو تفسير دارد: نخست اين كه ترك سپاسگزارى از انسان های ديگر، دليل بر وجود روح ناسپاسى در شخص است؛ دیگر اینکه تشكّر از مخلوق، در واقع تشكّر از خدا است؛ خداوند در قرآن صريحاً دستور شكرگزارى نسبت به بندگان را صادر كرده و آن را در كنار شكرگزارى از خودش قرار داده است.

فلسفه «شکرگزاری»

فلسفه «شکرگزاری» چيست؟

خداوند بی نياز از شکرگزاری در برابر نعمت هايی است که به انسان بخشيده، لکن سپاس از پروردگار، نشانه شايستگی دريافت نعمت و ناسپاسی نشانه بی لياقتی است. از سوي ديگر، پرورش روح شكرگزارى از خداوند در وجود انسان، به تشكر در برابر زحمات انسان های ديگر مى انجامد و انگيزه مؤثّرى براى حركت بيشتر در جامعه انسانى می شود. شكرگزارى علاوه بر معرفت به بخشنده نعمت، معرفت نعمت را نيز به همراه خواهد داشت، چرا كه هرچه كيفيّت و كميّت نعمت بالاتر باشد، شكر افزونتری را مى طلبد.

«شکرگزاری» در سيره معصومين(ع)

سيره معصومين(عليهم السلام) در «شکرگزاری» از خداوند چگونه بوده است؟

يکي از راه هاي شناخت شيوه رفتاري معصومين(ع)، فعل و تقرير آنان است. يعنى همان گونه كه ائمه با گفتار خويش، معارف دينى را به ما آموزش مي دهند، نوع رفتار و حتی سكوت آنان نيز آموزنده است. از روايت استفاده مى شود كه ائمه(ع)، مقيّد بودند در برابر هر نعمتى شكرى جداگانه بجا آورند، و به اصحاب خود نيز همين کار را توصیه می کردند. امام صادق(ع) می فرمایند: «هرگاه يكى از شما به ياد يكى از نعمت هاى خدا بيفتد، صورت بر خاك بگذارد و شكر خدا بجا آورد ...».

شیوه های «شکرگزاری»

شیوه های «شکرگزاری» از پروردگار چگونه است؟

شکرگزاری دارای سه مرحله است: 1- شکر قلبی: شناخت نعمت و ارزش و اهميت آن. 2- شکر زبانی: سپاسگزاری زبانی از خداوند، با کلماتی که از عمق دل و جان بر می خیزد. 3- شکر عملی: این مرحله، مهم ترين شيوه شکرگزاری است؛ زيرا بسياری از افراد، زبان شاکری دارند اما در عمل کفران می کنند. شكر عملى نسبت به افراد متفاوت است و در هر جا به شكلى خواهد بود، مثلا: شکر پروردگار به ثنا و ستایش او، قدردانی از مافوق به پيروى صادقانه از او، و در مورد هم رديف به رعایت حق برادری در مورد او است.

راه های تقویت روح «شکرگزاری» در انسان

راهکارهای تقویت روح «شکرگزاری» در انسان چیست؟

نخستين راهکار تقويت روح شکرگزاری در انسان، شناخت نعمت ها است؛ خصوصا در عصر کنونی که پيشرفت علوم کمک موثری به شناخت نعمت ها کرده، انگيزه سپاس گزاری از این طريق، ابعاد گسترده ترى پيدا كرده است. راهکار ديگر اين است كه انسان به کسانی که نسبت به او فرودست اند نگاه كند، زيرا درک می کند که خداوند چه امكاناتى در اختيارش قرار داده كه به عللی در اختيار ديگران نيست. بهترين راه براى ايجاد انگيزه هاى تشكر در مردم نسبت به يكديگر، آن است كه افراد قدردان و شكرگزار مورد تشويق قرار گيرند.

«حمد الهی» در بیان امام علي(ع)

امام علي(علیه السلام) در خطبه 195 نهج البلاغه، چگونه خداوند را «حمد» می نماید؟

امام علي(ع) در مقام حمد الهی می فرماید: «ستايش مخصوص خداوندى است كه از آثار عظمت كبريائيش ديده عقول را از شگفتى هاى قدرتش در حيرت فرو برده، و انديشه هاى بلند انسان ها را از شناخت كنه صفاتش باز داشته است». آری با توجه به پيشرفت علم و دانش بشرى و دقت در جهان آفرینش هر روز پرده جديدى از اين شگفتى ها آشکار شده، به گونه اى كه انسان در برابر قدرت آفريدگار حيران شده و روز به روز اين حقيقت آشكارتر مى گردد كه او بالاتر از خيال و قياس و وهم ما می باشد.

«حمد خداوند» در کلام امام علی(ع)

امام علی(علیه السلام) در خطبه 215 نهج البلاغه، خداوند را به خاطر چه چیزهایی «حمد» می کند؟

امام علی(ع) در نهج البلاغه، خداوند را به جهت نجات از چند چيز حمد و سپاس مى گويد، كه هر يك از آنها مى تواند تيره روزى دنيا یا آخرت را فراهم سازد. امام می فرمایند: «ستايش ويژه خداوندى است كه مرا به صورت مرده و بيمار وارد بامداد نساخت و به بيماريهاى بدمنظر گرفتار ننمود و آفتى بر رگها و اعضايم وارد نكرد و به كيفر بدترين اعمالم مجازاتم نكرد و مرا بى فرزند قرار نداد، و مرا مرتد از دين و منكر پروردگارم و گرفتار اختلال عقل نكرد ...». بر این اساس هم شمول نعمت، شايسته حمد است و هم بقا و تداوم آن، زيرا اگر لطف خدا شامل حال نباشد هر لحظه نعمتها در معرض زوال است.

مفهوم «شکرگزاری»

مفهوم «شکرگزاری» چیست؟

شکر به مفهوم قدردانی از نعمت ها با قلب، زبان و عمل است. شکر قلبی به معنی تسليم در برابر رضای خداوند، و شکر زبانی، ادای جملات سپاس گزارانه است. مقصود از شکر عملی نیز، استفاده مناسب از هر نعمت در راستای هدف خلقت می باشد. البته هيچ كس توان شكرگزاری واقعی از نعمت هاى خدا را ندارد؛ چرا كه همين توفيق شكرگزارى و توانایی بر آن از نعمت هاى خدا بوده و خود نیازمند به سپاسی دیگر است. لذا همانطور كه در روايات اشاره شده برترين شكر، اظهار عجز و ناتوانى از شکرگزاری در برابر نعمت هاى خداوند است.

قرآن و تشویق به «شکرگزاری»

قرآن چگونه انسانها را به «شکرگزاری» تشویق می کند؟

قرآن ريشه سعادت انسان و سرچشمه بركات الهى را در شكرگزارى می داند، كه روز به روز انسان را به خدا نزديكتر و پيوند عشق و محبّت بندگان را با خدا محكم تر مى سازد. بسياري از آيات قرآن با تشويق و ترغيب انسان ها به شکرگزاری، آن را سبب تحصيل معرفت، فضيلت، خشنودی خدا و عامل بازدارنده ای در برابر گناه و وسيله ای برای شکوفايی علم و ايمان معرفی نموده است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الرّضا عليه السّلام :

انَ اَبى اِذا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ لا يُرى ضاحِکاً وَ کانَتِ الْکِاَّبَةُ تَغْلِبُ عَلَيْهِ حَتّى يَمْضِىَ مِنْهُ عَشْرَةُ اَيّامٍ، فَاِذا کانَ الْيَوْمُ العْاشِرُ کانَ ذلِکَ الْيَوْمُ يَوْمَ مُصيبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکائِهِ ... .

امالى صدوق ، ص 111