آخرین آیه و سوره نازل شده بر پیامبر(ص)

آخرین آیه و سوره نازل شده بر پیامبر(ص) کدام آیه و سوره است؟

در برخي از روايات، سوره «نصر» و در برخي ديگر، سوره «برائت» به عنوان آخرين سوره ای نام برده شده که بر پیامبر(ص) نازل شده است. راه جمع ميان اين روايات اين است كه بگوييم: آخرين سوره كامل سوره «نصر» است كه در عام الفتح نازل شد و آخرين سوره به اعتبار آيات نخستين آن، سوره «برائت» است، و آخرين آيه كه پايان كار رسالت را خبر مى دهد، «آيه اِكمال» است. گرچه ممكن است به اعتبار آيات ‌الاحكام، آخرين آيه: «وَ اتَّقُوا يَوْماً تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللهِ» باشد كه در سوره «بقره» ضبط و ثبت شده است.

شأن نزول آيه «صالح المومينن»

به عقیده مفسرین آيه «صالح المومنين» در شأن چه کسی نازل شده است؟

خداوند در آيه 4 سوره «تحريم» مي‌ فرمايد: «اگر بر ضد او دست به دست هم دهيد [كارى از پيش نخواهيد برد] زيرا خداوند ياور اوست و همچنين جبرئيل و مؤمنان صالح و فرشتگان بعد از آنان پشتيبان اويند». در روايات متعدد «صالح المؤمنين» به امام على(ع) تفسير شده است. حاكم حسكانى، سيوطى، برسويى، عسقلانى، ابن حجر و .... در كتابهايشان چندين حديث آورده اند كه مراد از «صالح المومنين» علي(ع) است.

حکم نوشتن بسم الله همراه با احتمال هتک حرمت آن

آیا در مواردی که احتمال هتک حرمت «بسم الله» می باشد، نوشتن آن صحیح است؟

بعضى از افراد به خاطر اين كه مبادا نوشته هاى آن ها به دست افراد بى وضو برسد و يا زير دست و پا و يا كوچه و بازار بيفتد، از نوشتن «بسم الله» در آغاز نوشته ها خوددارى مى كنند؛ غافل از آن كه اگر اين امور ايرادى داشته باشد، حذف و سانسور اسم خدا ايرادش به مراتب بيشتر است. گناه رعایت نشدن احترام بسم الله توسط دیگران به عهده ما نیست تا بهانه حذف آن گردد. مؤید این مطلب، دستور امام باقر(ع) به عبدالملک بن مروان درباره ضرب «بسم الله» بر سکه های آن دوران و گرفتار نیامدن در وسوسه های این چنینی است.
 

علّت عدم ذکر «بسم الله» در آغاز سوره توبه

چرا در آغاز سوره «برائت» بسم الله نیست؟

امام علی(ع) درباره علّت نیامدن «بسم الله» در آغاز سوره «توبه» می فرماید: «بسم الله الرحمن الرحيم در آغاز سوره برائت نازل نشده، زيرا بسم الله براى امان و رحمت است و سوره برائت براى رفع امان از كفّار پيمان شكن نازل شده و شمشير در آن نهفته است». جمعى از مفسران عقيده دارند كه اين سوره دنباله سوره «انفال» است و به همين دليل «بسم الله» در ميان این دو سوره ذكر نشده است. این معنا مورد تأیید روایتی از امام صادق(ع) نیز هست.

جایز نبودن ذکر نام غیر خدا همراه نام خدا

آیا می توان نام خدا را با نام غیر او قرین کرد؟

از آنجا كه قادر مطلق و رحمان و رحيم واقعى تنها ذات پاك خدا است، كسانى كه غير نام خدا را در كنار نام او مى نهند - مانند طاغوتيانى كه نام هاى سلاطين جبّار و خود كامه را در كنار نام او مى نهادند - در حقيقت گرفتار نوعى شرك هستند. حتى نام پيغمبر اكرم(ص) را نيز در اين زمينه نمى توان در كنار نام خدا قرار داد و خود پیامبر(ص) نیز از این کار نهی کرده اند.

دلالت آیه «نفر» بر لزوم تعلیم و تعلم

آیه «نفر» چگونه بر لزوم تعلیم و تعلم دلالت می کند؟

آيه 122 سوره «توبه» می فرماید: «چرا از هر گروهى طايفه اى كوچ نمى كنند تا در دين آگاهى يابند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود، آنها را انذار نمايند ...». اين آيه نه تنها فراگيرى آيين الهى را واجب مى شمرد بلكه تعليم دادن آن را بعد از فراگيرى نيز لازم مى داند. در این آیه به جهت بیان اهمیت مهاجرت برای فراگیری دانش از واژه «نفر» که مربوط به كوچ كردن به سوى «ميدان جهاد» است، استفاده شده است.

تفاوت معنای «رحمان» و «رحیم»

آیا «رحمان» و «رحیم» به یک معنا می باشند یا متفاوت اند؟

«رحمان» و «رحيم» از ماده «رحمت» گرفته شده. معروف اين است كه «رحمان» كسى است كه رحمتش عام است، و همگان را شامل مى شود، در حالى كه «رحيم» به كسى گفته مى شود كه رحمتش خاص است. بنابراين رحمانيت خداوند سبب شده است كه فيض نعمتش دوست و دشمن و مؤمن و كافر را شامل شود؛ ولى رحيميّت او ايجاب مى كند كه مؤمنان را مشمول مواهب خاصّى در دنيا و آخرت قرار دهد كه دور افتادگان از خدا و بى خبران از آن محرومند.

چرایی آغاز کارها با نام خدا

چرا باید همه کارها را با نام خدا آغاز کرد؟

نيروى ما ضعيف و كار و برنامه ما هرچه باشد فانى و ناپايدار است؛ امّا هنگامى كه آن را به ذات پاكى پيوند مى دهيم كه قدرتمند، پايدار و نامحدود است، رنگ او را به خود مى گيرد. از مجموع آیات قرآن استفاده مى شود كه آغاز هر كار بايد به نام خدا باشد.
 

اهمیت «بسم الله» در روایات

اهمیت «بسم الله» در روایات اسلامی چگونه بیان شده است؟

در روايات اسلامى به قدرى به «بسم الله الرحمن الرحیم» اهميّت داده شده است كه آن را چيزى هم رديف «اسم اعظم الهى» معرفى مى كند. و طبق مفاد روایات، اهميّتش تا آن حد است كه در صورت ترك آن ممكن است انسان مشمول مجازات هاى الهى گردد. ولی این تاثیر و اهمیت تنها مربوط به الفاظ آن نيست، بلكه تخلّق به آنها شرط است. يعنى بايد مفهوم «بسم الله» در روح و جان انسان پياده شود، به هنگامى كه اين جمله را بر زبان جارى مى كند تمام وجود خويش را در پناه خدا ببيند؛ و از ذات پاكش مدد طلبد.

«بسم الله»، جزئی از سوره های قرآن

آیا «بسم الله» جزء تمام سوره های قرآن است؟

مفسّران و علماى علوم قرآن، معمولا در شمارش آيات سوره ها «بسم الله» را يكى از آيات سوره به حساب نياورده اند؛ جز در سوره «حمد» كه تقريباً به اتفاق و اجماع همه فقها «بسم الله» جزء آن است. لکن نوشتن «بسم الله» در تمام قرآن ها در طول تاریخ، دليل قاطعى بر جزئيت آن نسبت به هر سوره است؛ زیرا مسلّماً به دستور پيامبر(ص) بوده است. روايات متعدّدى نيز از طریق اهل بيت(ع) در جزء بودن «بسم الله» نسبت به سوره حمد و ساير سوره هاى قرآن وارد شده است؛ لذا اجماع و اتفاق علماى شيعه بر جزئيت آن در تمام موارد است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمامُ عليٌّ(عليه السلام)

أقربْ شيء الأجلُ

نزديکترين چيز اجل است

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 44