تشابه بر دو قسم است: اصلى و عارضى؛ تشابه عارضى (كه بيشتر متشابهات قرآن از اين دسته است) آن است كه در عصرهاى بعدى بر قرآن عارض شده است، نه اينكه هنگام نزول هم دچار تشابه بوده است. دليل اين تشابه هم كشاكش رايزنى متكلمان فرقه‌هاى مختلف است كه در اواخر قرن اوّل رخ داد و تا قرن دوم و سوم ادامه يافت.
اما تشابه اصلى كه در قرآن به غايت اندك است، عبارت است از آياتى كه برخوردار از معانى بلند و فخيمى است كه قالبها و ساختارهاى زبان عربى تاب تحمّل و گنجايش آنها را ندارد و به همين دليل در قالب‌هاى استعاره و تشبيه آمده است كه اين قالبها هم به طور طبيعى ياراى انتقال مقصود خداوند سبحان را ندارد. بنابراين مشكل از جانب قابل است نه فاعل؛ زيرا قالبها و ساختارهاى زبان عربى تاب تحمل مفاهيم فخيم و بلند آسمانى را ندارد.
هریک از این آيات متشابه، به واقع پشتوانه و ذخيره‌اى سرشار براى دين جاودان اسلام است؛ زيرا هر چه زمان پيش رود، نقاب از چهره نورانى اين گونه آيات به كنار مى رود و راه پيشروى اين دين جاودان را در دل زمانه مى نماياند.

ایشان می نویسد: مأمون از ميان متكلمان فرق مختلف و پيروان مكاتب ضلال هر كس را كه مي شنيد قدرتي در بحث دارد، دعوت مي كرد تا امام(ع) را در تنگنای استدلال قرار دهد، و اين به سبب حسدي بود كه نسبت به مقام والای آن حضرت و دانش او داشت؛ امّا هركس با امام(ع) وارد مناظره مي شد، به مقام والای او در علم اعتراف می كرد و در برابر او خاضع مي شد؛ چرا كه خداوند متعال اراده كرده نور خود را كامل كند و آيين خويش را برتری بخشد و حجت خود را ياری دهد.