اگر اعمال انسانها را از دايره «قضا و قدر تكوينى» خارج بدانيم، باعث مي شود كه افراد انسان، خالق مستقلّى براى اعمال خود باشند و اين موضوع، مستلزم اعتقاد به خدايان متعدّد مى شود. در پاسخ بايد گفت: قضا و قدر تكوينى، نظام علّت و معلول است. اعمال انسان هم مستند به خود او است؛ چون آن را با آزادى اراده انجام مى دهد و هم مستند به خداست؛ چون هستى انسان و تمام نيروهاى او و حتّى آزادى اراده او همه از ناحيه خداست.

اعمال و رفتار نيك و بد اين جهان، در رستاخيز به صورت موجودات مستقلى در کنار ما خواهند بود و در واقع هر كارى به شكل متناسب خود مجسم مى گردد. قرآن در این رابطه می فرماید: «آنها اعمال خود را در آنجا حاضر مى بينند». هم چنین می فرماید: «هر كس به اندازه سنگينى ذره اى، كار نيك و بد انجام داده باشد آن را خواهد دید»؛ بر این اساس، انسان نفس عمل نيك و بد را خواهد ديد نه سزای آنها را. آری ممكن است همه اينها را به عنوان مشاهده نتايج عمل يا مشاهده نامه اعمال تفسير كنيم، اما اين تفسيرها برخلاف ظاهر آيات است.