قرآن درباره حد «قذف» می فرمايد: «كسانى كه زنان پاكدامن را [به زنا] متّهم مى كنند، سپس چهار شاهد [بر مدّعاى خود] نمى آورند، آنها را هشتاد تازيانه بزنيد، و شهادتشان را هرگز نپذيرد؛ و آنها همان فاسقان اند!» اين شدّت عمل و مجازات هاى سه‌گانه كه براى قذف كنندگان ذكر شده، براي پاك سازى محيط اجتماع و حفظ احترام و كرامت انسان ها و جلوگيرى از اشاعه فحشاء و گسترش فساد است؛ اما شرايط، ويژگى ها و استثنائات آن در روايات آمده است.

در اسلام عمدتاً ده حدّ درباره گناهان كبيره آمده است كه تعداد چهار مورد از آن در قرآن مجيد با صراحت ذكر شده است. اول حد «زنا» كه در آيه 2 سوره «نور» آمده است. دوم حد «سرقت» كه در آيه 38 سوره «مائده» به آن تصريح شده است. سوم حد «قذف» كه آيه 4 سوره «نور» به آن پرداخته است. چهارم حد «مُحارب» كه آيه 33 سوره «مائده» در مورد آن نازل شده است.

اگرچه برای اثبات زنا شرایط بسیار سختگیرانه ای وضع شده است، امّا آسیب های احتمالی این سختگیری کم ضررتر از وقتی است که برای اثبات این گناه ضوابط آسانگیرانه ای وضع شود؛ در صورتی که اثبات زنا کار آسانی باشد، ممکن است افراد بی تقوا برای تسویه حساب های شخصی، افراد بی گناه را متهم به این گناه کنند، یا مردان هوس بازی که ازدواج و طلاق های متعددی می کنند، برای فرار از مهریه و نفقه، مدام به زنان خود چنین تهمتی بزنند. برای جلوگیری از این آسیب ها و آسیب های مشابه اثبات زنا چنین قواعد سختگیرانه ای دارد.

هرگاه مرد عاقلى از روى علم با زن بيگانه اى عمل منافى عفت يعني «زنا» انجام دهد، اگر «محصن» باشد يعنى بتواند از طريق مشروع منظور خود را تأمين نمايد، علاوه بر صد تازيانه، سنگباران نيز می شود، در غير اين صورت پس از زدن صد تازيانه و تراشيدن سر، او را يك سال از شهر خود تبعيد مي كنند. زن نيز اگر از روى رضايت و اختيار زنا دهد چنانچه «محصنه» باشد به هر دو كيفر، وگرنه صد تازيانه به او زده مي شود.

حرمت انسان ها به عنوان اعضای جامعه، امری است که بسیار مورد توجه آموزه های دین مبین اسلام است. برای مثال در آیات 11 و 12 سوره حجرات دستورهای شش گانه ای در نهی از ارتکاب چند عنوان از مهم ترین رذائل اخلاقی ذکر شده که هر گاه به طور كامل در جامعه ای پياده شود آبرو و حيثيت افراد جامعه از هر نظر بيمه مى گردد. روایات معصومین نیز به ما می آموزد كه آبرو و حيثيت افراد همچون مال و جان آنها است، بلكه از بعضى جهات مهمتر است! پيغمبر گرامى اسلام(ص) مى فرمايد: «خون و مال و آبروى هر مسلمانی بر مسلمان دیگر حرام است». بر این اساس اسلام «ترور شخصیّت» را بسیار مذموم و ناپسند می داند. این دین مبین در راستای مقابله با این پدیده شوم، توصیه های فراوانی دارد: از جمله اینکه از «تهمت»، «مسخره کردن دیگران»، «عیب جویی»، «سخن چینی»، «غیبت»، بدبینی و «بد گمانی»، نهی و عاملان این اعمال را به شدت مورد مؤاخذه و تهدید به جزای سخت اخروی کرده است. از طرفی به همه افراد جامعه دستور داده تا از اعتماد به سخنان افراد «فاسق» اجتناب کنند تا با ترویج «شایعه» و دروغ مبارزه شود. در نهایت با «تشریع احکام قانونی سخت» با تروریست های شخصیّت برخورد شدید می کند. نتیجه اینکه دین مبین اسلام از همه راههای ممکن تلاش دارد تا از هرگونه ترور شخصیت و انتشار شایعات در جامعه جلوگیری به عمل آورد و در کنار این پیشگیری ها با مجازات دروغ گویان، اهل افتراء و ناشران اکاذیب، از حرمت و آبروی شهروندان پاسدری کند.

در منابع اهل سنت گفته شده که آیه افک از عایشه به عنوان یکی از همسران رسول خدا(ص) رفع اتهام اخلاقی می کند. در بعضی منابع تفسیری شیعی این زن ماریه دانسته شده است. بر هر دوی این نقل ها اشکالاتی تاریخی و اعتقادی وارد است، امّا شیعه به مضمون این آیه و در عمل به حدیثی نبوی «مَا بَغَتْ امْرَأَةُ نَبِيٍّ قَطُّ» و به اعتراف مخالفان، دامان همسران همه پیامبران، از جمله عایشه را از این اتهام پاک می داند و در عین حال صریحا اعلام می کند رفع چنین اتهامی فضیلت و عدالتی را برای عایشه در امور دیگر اثبات نمی کند و نمی تواند بر خطاهای او در مخالفت با آیه «وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ»؛(در خانه های خویش بمانید)، و خروج از خانه پیامبر و مخالفت باحضرت علی(ع) بعد از پیامبر(ص) و راه انداختن جنگ داخلی سرپوش بگذارد. به عبارت دیگر «رفع اتهام اثبات فضیلت نمی کند».

در شأن نزول آیات لعان آمده؛ «سعد بن عباده» در حضور پیامبر(ص) عرض کرد: اگر وارد خانه خودم شدم، و دیدم مرد فاسقى با همسر من در حال عمل خلافى است چه باید کنم؟. اگر به دنبال چهار نفر شاهد بروم او کار خود را کرده و فرار می کند. اگر او را به قتل برسانم، به عنوان قاتل قصاص مى شوم. اگر بیایم و شکایت کنم حد قذف جاری می شود. تا آن که «هلال بن امیه» و براى شکایت خدمت پیامبر(ص) آمد، و  گفت: من با چشم خود مرد فاسقى را شب هنگام با همسرم دیدم. پیامبر خواستند هلال را حد بزنند که آیات لعان نازل شد.

«لعان» به نوعی تبصره حکم «قذف» است؛ یعنی اگر کسی همسر خود را متهم به زنا کند، حد قذف بر او جارى نمى شود، چرا که ممکن است راست بگوید؛ و از سوى دیگر، ادعاى او بدون دلیل نیز پذیرفته نخواهد شد. قرآن در حکم لعان می گوید: نخست شوهر باید چهار بار خدا را شاهد بگیرد که در این ادعا راستگو است و در پنجمین بار می گوید: لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگویان باشد. در اینجا زن بر سر دو راهى است؛ اگر سخنان مرد را تصدیق کند و نفى این اتهام از خود نکند، مجازات می شود. اما زن نیز می تواند لعان را اجرا نماید.

«قذف» به معنی متهم ساختن کسى به یک اتهام ناموسى است. هر گاه قذف با لفظ صریح انجام گیرد، به هر زبان و به هر شکل بوده باشد، مجازات آن «هشتاد تازیانه» و اگر صراحت نداشته باشد مشمول حکم «تعزیر» است. هدف از این حکم حفظ آبرو و حیثیت انسان ها و جلوگیرى از مفاسد اجتماعى و اخلاقى است؛ چرا که اگر افراد فاسد آزاد باشند هر دشنام و هر نسبت ناروائى به هر کس بدهند و از مجازات مصون بمانند، موجودیت خانواده به خطر افتاده و محیطى از سوء ظن و بدبینى بر جامعه حکم فرما مى شود.

به نظر علما و مفسرین بزرگ شیعه، همانطور كه احترام مادر، بر هر مسلمان واجب است، احترام همسران رسول خدا(ص) بر همه واجب است و نسبت فحش و قذف به هر يك از ایشان کفر و الحاد است و خون و مال چنین کسی حلال است. البته این به آن معنى نيست كه ایشان را معصوم بدانيم و اعمال آنها را بدون استثناء صحيح بشمريم. مثلا در مورد عایشه می گوییم: او با احادیث جعلی و داستان سرایی در مدح خویش و ذم علی(ع)، روند تاریخ نگاری وقایع را به شدت مورد تاثیر قرار داده که این امر از چشم حقیقت جویان پنهان نمانده است.