با توجه به اینکه مالكيّت فردى در اسلام شرایطی دارد، لذا در اسلام یک نوع کنترل خود به خود در نحوه مالکیّت و ابعاد آن وجود دارد. از این رو مالکیّت شخصی در اسلام با كار كردن روى منابع طبيعى خواه از طريق آباد كردن زمينِ باير و يا حيازتِ مباحات، طبيعى است و هر گاه فعّاليّتى صورت نگيرد، مالكيّتى به دست نخواهد آمد. همچنین اگر استفاده فردى از اين منابع موجب ضرر و زيان جامعه گردد، به حكم «قانون لاضرر» می توان مانع فرد شد، لذا بهره گيرى از منابع مباح طبيعى براى افراد محدود است و در اسلام هيچ فرد توليدكننده و تاجری نمى تواند آزادى نامحدودى داشته باشد.

«اسراف» و «تبذير» به معناى وسيع كلمه از گناهان بزرگ است كه «قرآن» در مذمّت آن مى فرمايد: «مسرفان، اهل آتش اند» و در مورد «تبذير كنندگان» نيز مى فرمايد: «تبذير كنندگان هميشه برادران شياطين بوده اند». روشن است سرنوشت شياطين و برادرانشان چيزي جز گرفتار شدن در كانونِ قهر و غضب الهى يعنى دوزخ نخواهد بود.

روش قرآن و اسلام در مورد استفاده از زینت، روش موزون و معتدلى است که نه جمود دارد و تمایلات زیباپسندى روح انسان را در هم مى کوبد و نه بر اعمال مسرفان و تجمل پرستان و شکم بارگان صحّه مى گذارد، مخصوصاً در جوامعى که افراد محروم و بینوا وجود داشته باشد، که در آنجا حتّى از زینت هاى معتدل نیز نهى مى کند.

مهمترین مباحث این سوره عبارتند از: دلائل نبوّت، معاد، بخشى از تاریخ بنى اسرائیل، مسأله آزادى اراده، مسأله حساب و کتاب، بحث حق شناسى مخصوصاً درباره خویشاوندان و  پدر و مادر، تحریم «اسراف و تبذیر»، «بخل»، «فرزند کشى»، «زنا»، خوردن مال یتیمان»، «کم فروشى»، «تکبّر» و «خونریزى»، و مباحث توحیدی، مبارزه با هر گونه لجاجت در برابر حق، انسان و برترى او بر مخلوقات دیگر، اعجاز قرآن و تأثیر آن براى درمان هر گونه بیمارى اخلاقى و اجتماعى، وسوسه هاى شیطان، تعلیمات اخلاقى و فرازهائى از تاریخ پیامبران.

امام علی(ع) در بیان اوصاف «متّقین» می فرماید: «لباس متّقین میانه روی است». لباس در کلام امام دارای دو معنی است؛ نخست لباس و پوشش ظاهری است؛ اما به قرينه آياتى كه لباس را در معناى كنايى وسيع به كار برده است، معناى لباس مفهوم گسترده اى پيدا مى كند كه همه زندگى انسان را شامل مى شود؛ به طوري كه اعتدال و ميانه روى تمام زندگى آنان را در برگرفته است. امام(ع) در وصف دیگری می فرمایند: «راه رفتن آنان متواضعانه است». در اين سخن نيز راه رفتن متواضعانه، شامل مشی به معناى وسيع آن مى شود كه تمام رفتارهاى آنان را در بر مي گيرد.

امام علي(ع) درباره رعايت «اعتدال» و «اقتصاد» در زندگي می فرماید: «حفظ آنچه در دست دارى، نزد من محبوب تر از درخواست چيزى است كه در دست ديگرى باشد، تلخى يأس [از آنچه در دست مردم است] بهتر است از دراز كردن دستِ تقاضا به سوى آنها». آری بسيارند كسانى كه بر اثر اسراف و تبذير، اموال خود را از دست داده و نيازمند ديگران مى شوند و عزّت و حيثيت خود را بر سر آن مى نهند.