شك نيست كه «صحابه» پيامبر(ص) از احترام خاصى برخوردارند؛ امّا اين احترام تا زماني است كه آنها از مسير واقعى اسلام منحرف نشده باشند. دخالت طلحه و زبير در ريختن خون هفده هزار مسلمان در ميدان جنگ جمل، جنگ خليفه اول با اصحاب ردّه! و غضب پيامبر(ص) نسبت به «ثعلبة بن حاطب» نمونه‌هايي از انحرافات صحابه است. پس اگر بگوییم صحابه پيامبر(ص) مرتكب هيچ گناهى نشدند و پاك بودند، انكار بديهيات است و اگر بگوییم كه با وجود انجام گناه و اعمال خلاف مورد رضايت خدا هستند، مفهومش آنست كه خدا رضايت به گناهِ آنها داده است!

محلم بن جنامه همراه گروهى از مسلمانان رهسپار جهاد شدند. آنان در وادىِ «اضم»، عامر بن اضبط اشجعى را سوار بر شتر دیدند، عامر به عنوان مسلمانى سلام داد. اما محلم بن جثامه به خاطر اختلافى که از پیش با وى داشت، او را کشت و شتر و وسایل او را برداشت. چون نزد پیامبر(ص) بازگشتند و خبر را بازگو کردند، این آیه نازل شد: «اى کسانى که ایمان آوردید، هرگاه در راه خدا بیرون رفتید، تحقیق کنید و به کسى که به شما سلام مى دهد نگویید که مؤمن نیستید». در تفسیر ابن کثیر آمده، پیامبر(ص) به او فرمود: «خدا تو را نیامرزد».

بخارى نقل مى کند: پیامبر خدا(ص)، خالد بن ولید را به سوى بنى خزیمه فرستاد. او هم آنان را به اسلام فراخواند اما خوب نتوانستند بگویند «اسلمنا» (مسلمان شدیم) و به جاى آن «صبأنا» مى گفتند، خالد شروع کرد به کشتن و اسیر گرفتن آنان و به هر یک از ما اسیرى را سپرد. روزى هم به ما دستور داد که هر کس اسیر خود را بکشد. گفتم: به خدا اسیرم را نمى کشم و یاران من نیز اسیر خود را نمى کشند. تا آنکه به حضور پیامبر(ص) رسیدیم و ماجرا را گفتیم. رسول خدا(ص) دست خود را بلند کرد و دوبار فرمود: «خدایا، من از آنچه خالد انجام داده، به پیشگاه تو برائت مى جویم».

بخارى از ابوسعید نقل مى کند: پیامبر(ص) چیزى را تقسیم مى کرد. ذوالخویصره گفت: یا رسول الله، عدالت کن. فرمود: «واى بر تو، اگر من به عدالت رفتار نکنم پس دادگر کیست؟ اگر به عدل رفتار نکنم، دچار خسران شده ام». عمر گفت: یا رسول الله، اجازه بده گردنش را بزنم. پیامبر(ص) فرمود: «او را واگذار. او را یارانى است که هر یک از شما نماز و روزه اش را در برابر نماز و روزه آنان ناچیز مى شمارد. آنان قرآن مى خوانند، لیکن قرآن از حنجره آنان فراتر نمى رود. از دین بیرون خواهند رفت، آنگونه که تیر از کمان مى جهد».

 صحیح بخاری از ابوهریره نقل می کند: در نبرد خیبر، پیامبر(ص) به مردى از همراهانش که ادعاى مسلمانى داشت فرمود: «او اهل دوزخ است». در زمان نبرد، آن مرد سرسختانه مى جنگید و زخم بسیار برداشت، تا جایی که بعضى به تردید افتادند. او که از سوزش زخم مى نالید، با تیرهایى که همراهش بود خود را کشت. مسلمانان به پیامبر(ص) گفتند: یا رسول الله! درست فرمودید، فلانی خودکشى کرد. پیامبر(ص) فرمود: «فلانى، برخیز و اعلام کن که جز مؤمن کسى وارد بهشت نمى شود، خداوند همواره این دین را به وسیله مرد فاجر تأیید مى کند».

حارث بن سوید بن صامت در جنگ بدر حضور داشت، ولى چون مِجذَر بن زیاد را در جنگ اُحد به خاطر انتقام یک خون در زمان جاهلیت کشته بود، به دستور پیامبر(ص) قصاص شد. از این رو ابن اثیر گوید: «تردیدى نیست که پیامبر(ص)، او را در مقابل کشتن مجذر بن زیاد کشت، چون که او مجذر را در روز اُحد غافلگیرانه کشته بود».

امام علی(ع) وقتی مالک اشتر را والى مصر نمود، در نامه ای به اهل مصر نوشت: «از بنده خدا، على امیرمؤمنان، به گروهى که براى خدا به خشم آمدند، آن هنگام که خدا در زمینش نافرمانى شد؛ نه معروفى ماند که در پناه آن آرامش یابند و نه منکرى که از آن باز ایستند». ابن ابى الحدید مى نویسد: تأویل و تفسیر این فصل براى من سخت است؛ زیرا اهل مصر بودند که عثمان را کشتند، و وقتى حضرت گواهى دهد: «آنگاه که در زمین نافرمانى خدا شد آنها براى خدا خشمگین شدند، این عبارت گواهى آشکارى است که عثمان معصیت کرده است».

قرآن در آیات مختلف حرف ها و اعمال برخی صحابه را نقد کرده و در برخى از آیات، گروهى را مى ستاید. در آیه 144 سوره آل عمران، واقعه اُحد مقدمه و هشدارى براى پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) بود و مردم را خبر داد و توبیخ کرد که اگر پیامبر(ص) بمیرد یا کشته شود، از دین بر مى گردند. این آیه خبر مى دهد که بازگشت از دین پس از رحلت پیامبر(ص)، امکان دارد. پس آیا مى توان کسانى را که چنین احتمالى در باره آنان مى رود، به عدالت کامل که هم مرز با عصمت است توصیف کرد؟
 

نظریه عدالت همه صحابه که یکی از مهمّ ترین عقاید اهل سنّت است با آیات قرآن منافات دارد؛ از جمله قرآن در آیه 6 سوره حجرات برخی صحابه (که طبق نظر بسیاری از مفسران ولید بن عقبه می باشد) را فاسق می داند پس این گروه نمی توانند عادل باشند.

روایات فراوانی از پیامبر(ص) نقل شده که گروهی از اصحاب را از ورود به حوض کوثر باز می دارند؛ زیرا پس از پیامبر(ص) برخلاف سفارش آن حضرت(ص) رفتار کرده و مرتد شده اند؛ لذا نمی توان همه صحابه را عادل دانست. بخارى از ابوحازم نقل مى کند که پیامبر(ص) مى فرمود: «من پیشتر از شما بر حوض کوثر وارد مى شوم. هرکس بر آن وارد شود از آن مى نوشد و هر که از آن بنوشد پس از آن هرگز تشنه نخواهد شد. گروه هایى بر من وارد مى شوند که آنان را مى شناسم، آنان هم مرا مى شناسند، سپس میان من و آنان فاصله مى افتد».