مورّخان معتقدند، مشرق زمین - مخصوصاً شرق خاورمیانه- گهواره تمدّن انسانى است. از سوى دیگر میان تمدن انسانى و ظهور پیامبران بزرگ، رابطه نزدیکى است و انسان های متمدّن بهتر دین را می پذیرند و نشر می دهند تا انسان های وحشی یا نیمه وحشی. اسلام نیز اگرچه به ظاهر در منطقه عقب افتاده ای ظهور کرد، اما این منطقه در واقع مرکزى بوده که در اطراف آن بقایاى پنج تمدّن معروف بزرگ وجود داشته است. درست به همین دلیل، هنگامى که اسلام گسترش یافت تمام قلمرو این تمدن هاى پنج گانه را زیر سیطره خود قرارداد.

انسان از طریق عقل بخش مهمّى از بایدها و نبایدها که از مستقلاّت عقلیه است مانند خوبى انواع احسان و نیکوکارى، و زشتى انواع ظلم و فساد را در مى یابد؛ ولى گاه در همین امور مسلّم از سوى شیاطین و وسوسه گران ایجاد شک و تردید مى شود و یا به دست فراموشی سپرده می شود؛ لذا انبیاء به یارى انسان ها مى آیند و بر این ادراکات عقلى صحّه مى گذارند، و وسوسه ها را خنثى مى کنند. این چیزى است که در برخی از آیات قرآن از آن تعبیر به تذکر (یادآورى) شده است.