مجازات فوری و نابود کردن ظالم با «اختیار» انسان و اتمام حجّت منافات دارد. اگر هر عمل ظالمانه ای، بلافاصله و به صورت فوری، جزا داده شود، هیچ کس جرأتی برای بروز اراده واقعی و ظهور باطنش نخواهد داشت.
فرصت دادن به ظالمان به معنی سکوت خداوند در برابر ظلم نیست؛ ممکن است برخي از ظالمان توبه كنند. گاهی خداوند طبق «سنّت استدراج» به ظالمان فرصت می دهد تا زمینه شدید تر شدن عذاب اخروی خود را فراهم کنند. همچنین طبق خاصیّت نظام هستی، نمی ‌‌توان در این دنیا تمام مجازات برخی از ظالمان را اجرا نمود.
از طرفی خداوند سرنوشت هیچ قوم و ملّتى را تغییر نمى دهد مگر آن که آنان آنچه را در وجود خودشان است تغییر دهند؛ خداوند هم ظلم کردن و هم زير بار ظلم‌ رفتن را نمي‌ پذيرد.

امام علی(ع) درباره غنیمت شمردن فرصتها چنين هشدار مي دهد: «اى بندگان خدا! هم اكنون [به هوش باشيد و] اعمال صالح انجام دهيد، در حالى كه زبان ها آزاد، بدن ها سالم، اعضاء و جوارح نرم و آماده، ميدان عمل وسيع و فرصت باقى است، پيش از آنكه اين فرصت از دست برود و مرگ فرا رسد؛ نزول مرگ را حق بشمريد و در انتظار آن [در آينده دور دست] نباشيد». امام(ع) به همگان، بخصوص جوانان و پيران هشدار مى دهد پيش از آمدن پيرى و كُند شدن زبانها، بيمار شدن بدنها و خشك شدن اعضاء، تنگ شدن ميدان و كوتاه شدن مجال، در فرصت خوبى كه داريد عمل كنيد كه بهترين ذخيره و وسيله نجات، اعمال صالحه است.

خداوند در قرآن مسلمانان را به تجهیر نیرو و سلاح فرمان داده و می فرماید: «در برابر دشمنان هر قدر توانایى دارید از نیرو و قدرت آماده سازید». در واقه آیه تمام قدرت هاى مادی و معنوی  را شامل مى شود که به نوعى در پیروزى بر دشمن اثر دارد. هم چنین در روایات کلمه «قُوَّة» دارای تفسیرهاى گوناگون و مفهوم گسترده ای است، چنانچه سیره معصومین(ع) نشان مى دهد آنها در نبرد از هیچ فرصتى غفلت نمى کردند. در تهیه سلاح و نفرات، تقویت روحیه سربازان، انتخاب محل اردوگاه، و انتخاب زمان مناسب براى حمله، و ...  .

امام علی(ع) بر اساس عهد نامه حکمیت به حکمین یک سال فرصت اندیشه و تصمیم گیری می دهد که با انتقاد گروهی نادان مواجه می شود، حضرت در پاسخ می فرماید: «اين فرصت برای آن بود كه ناآگاهان در جستجوى حقيقت برآيند، و آگاهان به مطالعه و مشورت پردازند و تمام جوانب مسأله را روشن سازند». سپس مى افزايد: «شايد خدا در اين فاصله، كار امت را اصلاح كند و راه تحقيق بر آنها بسته نشود، در جستجوى حق عجله نكنند». اما خوارج لجوج و ناآگاه اصرار داشتند كه به سرعت تصميم گيرى شود و سرنوشت امت را به خطر بيندازند.