یکی از یاران امام علی(ع) از مالى كه پيش روى حضرت بود و از غنايم جنگى محسوب مى شد، تقاضاى سهمى كرد؛ ولى امام به او فرمود: «اين مال نه حقّ من است و نه حقّ تو، غنيمتى است مربوط به مسلمانان، كه با شمشيرهايشان به دست آمده است، اگر تو در نبرد آنان شركت كرده بودى سهمى همانند سهم آنان داشتى». اين سخن نشان مى دهد كه امام(ع) در مسائل مالى بسيار دقيق و سخت گير بود و تلاش داشت هر مالى از اموال بيت المال در محلى كه خدا براى آن تعيين كرده، صرف شود و در اين باره روابط بر ضوابط پيشى نگيرد.

«علی بن مهزيار» نامه ای از امام جواد(ع) را نقل می کند که ایشان در بخشی از آن درباره وجوب خمس در همه درآمدها و انطباق آيه غنيمت بر آن و تفسير غنيمت بمعنى هرگونه درآمدی سخن گفته اند. شخصی بر این نقل ایراد گرفته و گفته راويانى كه از على بن مهزيار نقل حديث كرده اند، مجهول الحالند؛ در حالى كه یکی از این راویان، «احمد بن محمّد بن عيسى» بوده كه از معروفترين چهره هاى رجال شيعه است و از افراد ثقه مى باشد. این شخص اشکالات دیگری نیز طرح می کند که با اندک جستجو و دقتی، پوچی و بهانه جویانه بودن آنها روشن می شود.

«انفال» از ماده«نَفْل» به معنى زیادى است، به نمازهاى مستحب هم «نافِلَه» می گویند؛ چون اضافه بر واجبات است. و اگر به غنائم جنگى نیز «انفال» گفته شده، چون یک سلسله اموال اضافى است که در میدان بدون صاحب مى ماند و مالک خاصى براى آن وجود ندارد. و یا به این جهت است که جنگجویان براى پیروزى مى جنگند، نه غنیمت، و غنیمت یک موهبت اضافى است که به دست آنها مى افتد.

بعد از بیرون رفتن یهود بنى نضیر از مدینه، باغات و قسمتى از اموال  آنها در مدینه باقى ماند، طبق سنت جاهلیت جمعى از سران مسلمین به پیامبرگفتند: برگزیده هاى این غنیمت و یک چهارم آن را برگیر و بقیه را به ما واگذار تا در میان خود تقسیم کنیم. آیات فوق نازل شد و با صراحت گفت: چون براى این غنائم، جنگى نشده تمام آن تعلق به پیامبر(ص) دارد.

پیامبر(ص) اسامة بن زید را برای تبلیغ اسلام به سوى یهودیان اطراف فدک فرستاد. او یکى از یهودیانی که شهادتین گفت را به گمان این که در باطن مسلمان نیست، کشت و اموالش را به غنیمت گرفت. پیامبر(ص) فرمود: تو مسلمانى را کشتى، اسامة گفت از ترس جان و مالش اظهار اسلام کرد. پیامبر(ص) فرمود: شاید به راستى مسلمان شده بود. در اين موقع آيه فوق نازل شد و در این باره هشدار داد.

گرچه مورد نزول آیه «وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِّنْ شَىْ‏ءٍ...» غنائم جنگی بوده، اما هيچ مانعى ندارد كه مفهوم آيه يك معنى كلى باشد؛ چنانکه مفسران شیعه و سنی تصریح کرده اند: غنیمت در آیه معنى وسيعى دارد و شامل غنائم جنگى و غير آن می شود. ضمن اینکه برفرض این آیه فقط بر غنائم جنگی دلالت کند، ادله دیگری از سنت مبنی بر تعلق خمس بر سایر غنائم وجود دارد؛ از جمله روایت «خمس در تمام سودهايى كه به مردم مى رسد اعم از كم و زياد ثابت است» در منابع شیعه و روایت «فى الرّكاز الخمس» در منابع اهل سنت.

بر اساس آیه 41 سوره انفال برای غنیمت خمس واجب شده است. غنیمت در اصل، معنى وسیعى داشته و شامل غنائم جنگى و غیر آن و هر چیزى می شود که انسان بدون مشقت فراوان بدست می آورد. بسیاری از مفسران هم گرچه مورد نزول آیه را غنائم جنگی دانسته اند اما مفهوم آنرا شامل هرگونه فایده ای  می دانند که از طریق تجارت یا جنگ و... بدست می آید، چرا که خصوصیت مورد وسیاق و شأن نزول، موجب تخصیص مفهوم آیه نمی شود.

غنیمت در اصل، معنى وسیعى دارد و شامل غنائم جنگى و هر چیزى که انسان بدون مشقت فراوان بدست آورد مى شود. در ریشه معنى لغوى این کلمه، عنوان جنگ و آنچه از دشمن به دست آید، نیامده، بلکه هر درآمدى را شامل مى شود. حتى کسانى که یکى از معانى غنیمت را غنائم جنگى ذکر کرده اند انکار نمى کنند که معنى اصلى آن معنى وسیعى است که به هر خیرى گفته مى شود که انسان بدون مشقت بدست می آورد. در استعمالات معمولى نیز «غنیمت» در برابر «غرامت» ذکر مى شود که معنی وسیعی دارد.