تناقض «ایاک نستعین» گفتن، و «توسّل» (کمک خواستن از غیر خدا)!

مگر قرآن نمی گوید: «ایاک نستعین»؛ (فقط از خدا یاری می جوییم)، پس چرا شیعیان از امامانشان طلب یاری می کنند و به آنان متوسّل می شوند؟ آیا این شرک نیست؟!

وقتی ممکن نيست انسان در زندگی روزمرّه از غير خدا استعانت نکند، حتما منظور خدا از استعانت نجستن از غير خدا استعانتی همراه با عقيده به «استقلال در سببيت» است. مجموع آيات قرآن ما را به يک اعتقاد دعوت می‌ کند و آن اينکه طلب استعانت و ياری از اسباب و علل مادی يا انسانی بايد به گونه‌ ای باشد که استعانت از خدا و طبق فرمان او به حساب آيد؛ نه خارج از آن. به عبارت ديگر معين و ناصر اصيل و مستقل خداست که نصرت و اعانت ديگران از او سرچشمه می‌ گيرد.

توسل به اهل بيت(ع) نيز از جمله همين اسباب و علل می باشد که خداوند اجازه داده است بوسيله آنها به او تقرب بجوييم و طلب شفاعت کنيم و هرگز شرک نمی باشد. توسّل و طلب ياری از اهل بيت(ع) اگر با اعتقاد به عدم استقلال آنها در تاثير باشد، نه تنها اشکالی ندارد، بلکه در آياتی مانند «وَ ابتَغوا إِلَيهِ الوَسيلَة»، به آن توصيه شده است.

 بنابراين طبق آيه «اياک نستعين» ياری خواستن با اعتقاد به «استقلال ياری کننده» شرک است و با توحيد افعالی منافات دارد؛ اما يارِی خواستن از وسائلی که خدا به آنها فرمان داده، خصوصا وسيله تقرب قرار دادن مقام انسانهای صالح، همراه با اعتقاد به سببيّت تبعی آنها مورد تاکيد قرآن بوده و شرک نيست.

مطمئن ترین «وسیله» براي انسان

امام علي(علیه السلام) در نامه 31 نهج البلاغه، چه چیزی را به عنوان مطمئن ترین «وسیله» براي انسان معرّفی نموده است؟

امام علي(ع)، مطمئن ترين وسيله را براي انسان در اين مي داند كه او ميان خود و خدايش رابطه اى برقرار سازد. بر این اساس، پناه بردن به اسباب مادى و توسل به مخلوق، هرگز قابل اطمينان نبوده و نیست؛ زیرا تنها ذات خداوند ثابت و پايدار می ماند، که در واقع همان مفهوم توحيد افعالى است؛ البتّه اين سخن بدين معنا نيست كه ما به سراغ عالم اسباب و توسل به معصومين(ع) نرويم؛ زیرا تمام اينها از مصاديق ارتباط با خداوند است.

نقش اراده الهی، در کسب روزی

چرا انسان ها به همه خواسته هایى که به دنبال آن مى روند، نمى رسند؟

در پشت پرده عالم اسباب، دست نیرومند دیگرى است که آن را طبق برنامه حساب شده اى اداره مى کند. درست است که انسان باید در زندگى تلاش و کوشش کند زیرا سعی و جهاد کلید حل بسیارى از مشکلات است؛ اما نباید مسبب الاسباب را فراموش کنیم. لذا ناکام‍یها، هشدارى براى همه است، تا در عالم اسباب گم نشوند و تنها بر نیروى شخصى خود تکیه نکنند.

سازگاري تدبير امور توسط فرشتگان، با مساله توحيد

آيا تدبير امور توسط فرشتگان با مساله توحيد سازگار است؟

قرآن در سوره نازعات به مدبّرات امر سوگند یاد می کند. مفسران گفته اند مقصود همان فرشتگان هستند که امور جهان را تدبیر می کنند. این سخن منافات با توحید ربوبی ندارد زیرا آنان مجریان فرمان الهی و موکلان امور به اراده و مشیت او می باشند. مثلا اگر می گوییم در عسل شفا است، منافاتی ندارد با این که شفا دهنده فقط خدا باشد. این ها همه سلسله علت و معلول را بیان می کنند. یعنی از یک علت غیر مستقل شروع می­شود تا به علت العلل و مسبب الاسباب،  يعنى ذات پاك خدا برسد؛ كه هر سببى در تأثيرش، مديون اوست.

زینت دادن اعمال مشرکان و مسئله عدل الهی؟!

قرآن زینت دادن عمل بد کافران را به خدا نسبت می دهد؛ آیا این «زینت دادن» فریب و بی عدالتی نیست؟

خداوند این خاصیت را در «تکرار عمل غلط» قرار داده که انسان تدریجاً به آن خو مى گیرد و حس تشخیص او دگرگون مى شود. يعني هنگامي كه انسان كاري را به طور مكرر انجام دهد، كم كم قبح و زشتي آن در نظرش از بين مي رود. چنین وضعیتی در ادبیات قرآنی «تزیین اعمال» نامیده می شود و جالب این است که اگر در دو آیه نقل شده در ابتدای بحث این موضوع به خدا نسبت داده شده، در 8 مورد از آیات دیگر از قرآن به شیطان و در ده مورد به صورت فعل مجهول آمده است و اگر درست بيانديشيم همه بيانگر يک واقعيت است.
اما اينكه به خدا نسبت داده شده است به خاطر آن است كه او «مسبب الاسباب» در عالم هستى است و هر موجودى که تاثيرى دارد به خدا منتهى مى شود و اگر به شيطان يا هواى نفس نسبت داده شود به خاطر اين است كه عامل نزديك و بدون واسطه آنها هستند. و اگر گاه به صورت فعل مجهول آمده اشاره به اين است كه طبيعت عمل‏ چنين اقتضا مى كند.

ناسازگاری عقیده به «توحید افعالی» با «اختیار انسان»!

آیا عقیده به «توحید افعالی» با «اختیار انسان» منافات ندارد؟!

توحید افعالی یعنى هر وجودى، هر حرکتى و هر فعلى در عالم است به ذات پاک خدا برمى گردد. این عقیده با عقیده به اختیار انسان منافاتی ندارد؛ زیرا اگر افعال انسان را به خدا نسبت می دهیم به خاطر آن است که همه مقدّمات و اسباب آن را او در اختیار ما گذاشته است. ولى از این نظر که تصمیم نهایى با ما است، ماییم که از قدرت و اختیار خداداد استفاده کرده و یکى از دو طرف فعل یا ترک را انتخاب مى کنیم، از این جهت افعال به ما نسبت داده مى شود و ما در مقابل آنها مسئول هستیم.

روز قیامت، روز تجلّی حاکمیت حقیقى

چرا آیات قرآن روز قیامت را روز آشکار شدن قدرت خداوند مى دانند؟

در جهان دو نوع حاکمیت و مالکیت وجود دارد. حاکمیت حقیقى که حاکمیت خالق بر مخلوق است و حاکمیت اعتبارى که میان مردم معمول است؛ از آنجا که در این جهان یک سلسله عوامل و اسباب در پیشبرد هدف ها و انجام کارها مؤثر است، گاهى این عوامل و اسباب، انسان را از خداوند که مسبب الاسباب است غافل مى کند. اما در آخرت، حکومت هاى قراردادى و اعتبارى برچیده مى شود و تنها، حکومت حقیقى خالق جهان باقى مى ماند.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصّادق عليه السّلام لِلفُضَيل :

تَجْلِسُونَ وَ تُحَدِّثُونَ؟ فَقالَ: نَعَمْ، قالَ: اِنَّ تِلْکَ الْمَجالِسَ اُحِبُّها فاءَحْيُوا اَمْرَنا، فَرَحِمَ اللّهُ مَنْ اَحْيى اَمْرَنا.

وسائل الشيعه ، ج 10، ص 392