پيامبر(ص) بارها درباره دانايي و مهارت امام علي(ع) در قضاوت فرمود: «ماهرترين فرد امت من در قضاوت، على بن ابى طالب(ع) است»؛ در راستاي اين حديث، بخارى در صحيح خود از عمر نقل کرده: در بين ما بهترين قاضي علي(ع) است؛ نیز در کتاب تاريخ اسلام به نقل از ابن عبّاس آمده عمر بن خطاب گفت: علي(ع) در قضاوت داناترين همه ماست.
آیه 29 سوره انفال، تقوا را عامل شناخت حق از باطل معرفی کرده است؛ زیرا با تقوا پرده های حرص و شهوت و... از اندیشه انسان زدوده شده، نیروى عقل براى درک حقایق آماده می شود. ضمن اینکه همه دانایی ها از خداوند سرچشمه مى گیرد و تقوا موجب تقرب و بهره مندی بیشترى از آن خواهد شد و لذا در فتنه ها، ظاهر فریبنده باطل را تشخیص خواهد داد. تجربه نیز ثابت کرده جوامعى که بر محور هوا و هوس مى گردد تمییز حق و باطل در آن مشکل است.
قال الباقر عليه السّلام :
ما مِنْ رَجُلٍ ذکَرَنا اَوْ ذُکِرْنا عِنْدَهُ يَخْرُجُ مِنْ عَيْنَيْهِ ماءٌ ولَوْ مِثْلَ جَناحِ الْبَعوضَةِ اِلاّ بَنَى اللّهُ لَهُ بَيْتاً فى الْجَنَّةِ وَ جَعَلَ ذلِکَ الدَّمْعَ حِجاباً بَيْنَهُ وَ بَيْنَ النّارِ.
الغدير، ج 2، ص 202