درباره ذوالقرنین نظریات مختلفی بیان شده، برخی «اسکندر مقدونى» و برخی یکى از پادشاهان «یمن» را ذوالقرنین دانسته اند و برخی آن را بر «کورش کبیر» تطبیق داده اند و قرائنی برای این نظریه ذکر کرده اند که بیشتر از دو نظر قبل با اوصافی که در قرآن آمده مطابقت دارد.
محور بحث هاى سوره «ق»، مسأله «معاد» است و انکار آن توسط کافران، استدلال بر مسأله «معاد» از طریق توجه به نظام آفرینش و توجه به خلقت نخستین، اشاره به مسأله ثبت اعمال و مسائل مربوط به مرگ و حوادث روز قیامت، اوصاف بهشت و دوزخ و حوادث تکان دهنده پایان جهان؛ در این میان اشاراتى است کوتاه به سرنوشت دردناک اقوام طغیانگر پیشین (مانند قوم «فرعون»، «عاد»، «لوط»، «شعیب» و «تبع») و نیز دستوراتى براى توجه به خدا و ذکر او به پیامبر اسلام(ص).
قال الصّادق عليه السّلام لِلفُضَيل :
تَجْلِسُونَ وَ تُحَدِّثُونَ؟ فَقالَ: نَعَمْ، قالَ: اِنَّ تِلْکَ الْمَجالِسَ اُحِبُّها فاءَحْيُوا اَمْرَنا، فَرَحِمَ اللّهُ مَنْ اَحْيى اَمْرَنا.
وسائل الشيعه ، ج 10، ص 392