«تجسس» مانند بسيارى از اصول ديگر استثنائاتی دارد. مثلا سازمان اطلاعات در هر حكومتى وظيفه دارد كشور را از شرّ توطئه های دشمن حفظ كند، در این شرایط و براى حفظ مصالح کشور، بايد با سوء ظن به تجسّس پرداخت. یا سازمان بازرسی ادارات، موظف به نظارت بر اعمال كارمندان مى باشد. و یا در مسائل سرنوشت ساز شخصی، مانند انتخاب همسر، به يقين تجسّس و تحقيق لازم است. بی شک اين موارد از موضوع تجسّس حرام خارج است. ولی باید دقت کنیم تا از هرگونه افراط و تفریط در این مساله دور بمانیم.

پيامبر(ص) در برابر جاسوسى‌ دشمنان اسلام، دستگاه ضدّ جاسوسى داشت، تا به وسيله آن از تحرّكات دشمن مطلع شود و آنها را خنثى كند؛ مثلا در جريان آماده شدن پيامبر(ص) براي فتح مكّه، يكى از مسلمانان به نام «حاطب»، زنى به نام «ساره» را اجير كرد تا خبر حمله پيامبر(ص) را به مشركان مكه برساند. پيامبر(ص) پس از آگاهي از اين جاسوسى، عده اي را فرستاد تا آن زن را دستگير كرده نامه را بگيرند. یا در بحبوحه جنگ احزاب، پيامبر(ص) با فرستادن حذيفه به درون سپاه كفر، از وضعيت دشمن اطلاعاتي بدست آورد.

این روایت حذیفه از جهاتى داراى اشکال است. اولاً: تمام سندهاى آن به عبدالملک بن عمیر بازمى گردد که مردى مدلّس و جدّاً ضعیف و کثیر الغلط و مضطرب الحدیث است. ثانیاً: عبدالملک بن عمیر این حدیث را از ربعى بن حراش نقل کرده و ربعى از حذیفة بن یمان این حدیث را نشنیده است. ثالثاً: در سند روایت ابن حزم، سالم بن علاء مرادى است که خود ابن حزم او را تضعیف کرده است.

با مراجعه به کتب تاریخى مشاهده مى شود که عمر بن خطاب نسبت به معانى کنایى برخى عبارات بى اطلاع بوده است؛ آن گونه که  قصد کرد حذیفه را به خاطر سخنانش مجازات کند، اما امام علی(ع) معنای سخنان حذیفه را برای او توضیح و شرح داد.

در منابع اهل سنت روایات بسیاری از پیامبر(ص) نقل شده که دلالت دارد بر اینکه چون حضرت فاطمه(س) دامان مبارک خود را به هیچ گناهی آلوده نساخت، خداوند آن حضرت و ذریۀ او را از آتش جهنم نجات بخشید.

نبرد نهاوند بین سپاه اسلام و ساسانی و در زمان خلیفه دوم روی داد. عمر بر اساس توصیه امام علی(ع) در جنگ شرکت نکرد و نعمان را امير لشكر نمود و او را روانه جنگ با فيروزان در نهاوند نمود و حذیفه را جانشین او قرار داد. در اين جنگ كه از روز به شب كشيده شد نعمان كشته شد و حذيفه پرچم را برداشت و سرانجام با كشته شدن فيروزان، مسلمانان وارد نهاوند شده و غنايم فراوانى را به دست آوردند.

خبر غیبى پیامبر(ص) درباره شهادت عمّار یاسر با متن هایى مشابه مثل: تو را گروه متجاوز مى کشند، عمّار را گروه متجاوز مى کشند، او را گروه متجاوز مى کشند و... نقل شده است و مردم، عمّار را به عنوان معیار تشخیص حق از باطل مى دانستند. 27 نفر از یاران پیامبر(ص) مانند ابو سعید خدرى، عمرو بن عاص، معاویه، ابوهریره، عمار، ام سلمه، عثمان بن عفّان، انس بن مالک، جابر بن عبد الله، ابن مسعود، حذیفه، ابن عباس، عایشه و... این حدیث را نقل کرده اند و برخى مانند ابن عبد البر، ذهبى و سیوطى آنرا متواتر دانسته اند.

راویان حدیث از صحابه: امیر المؤمنین(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، عبدالله بن عباس، جابر بن عبدالله انصارى، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عمر، حذیفة بن یمان، انس بن مالک، عمرو بن عاص و... اما راویان حدیث از تابعین مانند: امام زین العابدین(ع)، امام باقر(ع)، اصبغ بن نباته حنظل، جریر ضبّى، حارث بن عبدالله، حارث بن عبدالله همدانى، سعد بن طریف حنظلى، سعید بن جبیر، سلمة بن کهیل، سلیمان بن مهران، عاصم بن حمزه سلولى، عبدالله بن عثمان بن خثیم، عبدالرحمن بن عثمان و...  .