نحوه برخورد حاکم اسلامی با «نیکوکار» و «بدکار»

امام علی(علیه السلام) چه توصیه ای به فرماندار خود درباره برخورد با نیکوکاران و بدکاران می کند؟

امام علی(ع) درباره برخورد با نیکوکاران و بدکاران به فرماندار خود چنين سفارش می كند: «هرگز نبايد افراد نيكوكار و بدكار در نظرت يكسان باشند؛ زيرا اين كار سبب مى شود نيكوكاران به نيكى ها بى رغبت و بدكاران به اعمال بد تشويق گردند، بنابراين هر يك از اينها را مطابق آنچه براى خود خواسته اند پاداش ده». آنچه امام(ع) در اين دستور بيان كرده يكى از اصول مهم مديريت است؛ از مديريت خداوند و پيامبران بر جهان انسانيت گرفته تا مديريت يك پدر در خانواده.

توصيه امام علی(ع) به «مدارا با مردم»

امام علی(عليه السلام) در نامه 46 نهج البلاغه به مالک اشتر درباره «مدارا با مردم» چه سفارشی می نماید؟

امام علی(ع) در نامه 46 نهج البلاغه به مالک اشتر درباره برخورد با مردم سفارش مي كند كه: «شدت عمل را با نرمش در آميز. مادام كه مدارا كردن بهتر است مدارا كن؛ اما در آنجا كه جز شدت عمل تو را بى نياز نمى كند تصميم به شدّت بگير. پر و بالت را براى مردم بگستران و با چهره گشاده با آنان روبه رو شو و در برابرشان نرم خو باش و مساوات را در ميان آنها حتى در مشاهده و نگاه كردن با گوشه چشم و اشاره كردن و تحيّت و تعارفات رعايت كن تا زورمندان در نقض عدالت به نفع خودشان طمع نورزند و ضعيفان از عدالت تو مأيوس نشوند».

اوصاف نهج در کلام امام علی(ع)

امام علی(عليه السلام) در نهج البلاغه چه اوصافی برای حاکم اسلامی برشمرده است؟

امام علی(ع) در بیان اوصاف حاکمان جامعه اسلامی می فرماید: «شما مى دانيد حاکم بر نواميس، خونها و اموال نبايد بخیل باشد». زیرا پيشواى بخيل، برای رسیدن به ثروت، همه چيز را فدا می کند. سپس می فرماید: «حاکم نبايد جاهل، نادان و خشن باشد، و در بيت المال تبعيض روا دارد». همانند دوران خلافت عثمان كه خسارات جبران ناپذیری را به همراه داشت. در ادامه مى فرمايد: «والى نبايد در قضاوت رشوه گير باشد و در رساندن حق به صاحبانش كوتاهی نماید و نباید با تعطیلی سنت پیامبر(ص) جامعه را به هلاکت بیفکند».

اخلال در تقلید فقهی به خاطر اخلال در تأسی از معصومین!

با توجّه به وابستگی اجتهاد و تقلید فقهی بر تأسّی از معصومین و با توجّه به ممکن نبودن تأسّی بر معصومین، آیا می توان به تقلید فقهی پایبند بود؟!

1- گاهی گفته می شود: تاسی به معصومین(ع) فقط در زمان حضور آنان امکان پذیر است؛ لذا تقلید مبتنی بر تأسی از آنها ممکن نیست. پاسخ: می توان از طریق احادیث و سنت از آنان پیروی کرد. 2- گاهی گفته می شود: شرایط زمانی و مکانی در رفتار معصومین دخالت داشته؛ لذا امکان تقلید و تأسّی به آنان وجود ندارد. پاسخ: در ساحت باورها و ارزش ها، با توجه به این که آن ها می توانند ثابت باشند می توانیم از معصومین تقلید کنیم. در مورد ساحت راه کارها و روش ها که در آن ها تغییر رخ می دهد، می توانیم از جانشین عام او که فقیه در دین است پیروی کنیم. 3- گاهی گفته می شود:  هر انسانی عقل دارد و باید به تشخیص و صلاحدید عقل خود عمل نماید. پاسخ: «تقلید» و پیروی در حوزه دین مبتنی بر دلیل عقلی و سیره عقلایی است؛ یعنی آنچه را که عقل مستقیماً درک نمی کند و راهی برای اثبات آن ندارد و یا در مواردی با وجود امکان تحقیق و بررسی و اجتهاد، به دلایلی انسان درصدد تحقیق برنمی آید، ملزم به تبعیت و پیروی از کسی است که راه را به او می نمایاند. 4- گاهی گفته می شود: پیشوایان دینی برداشت های مختلفی از دین داشته اند؛ با این وجود چگونه می توان از آنان تقلید و پیروی کرد؟ پاسخ: اختلاف در احکام به معنای وجود قرائت ها و برداشت های مختلف از اسلام نیست، بلکه ناشی از موضوعات مختلفی است که در پی هم تحقق می یابد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قال الصادق (عليه السلام) :

وَدَّ مَنْ فِي الْقُبُورِ لَوْ أَنَّ لَهُ حَجَّةً وَاحِدَةً بِالدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا

مردگان در گورهايشان آرزو مى کنند: کاش دنيا و آنچه در دنيا هست را داده و به جاى آن پاداش يک حج به آنها داده مى شد.

وسائل الشيعة: 11/110