در آيات قرآن، بارها مؤمنان به مسارعت در خيرات و پيشى گرفتن از يكديگر دعوت شده اند، از جمله در آيه 114 سوره «آل عمران» در توصيف جمعى از مؤمنان راستين مى فرمايد: «آنها كسانى هستند كه در انجام كارهاى نيك سرعت داشته و بر يكديگر پيشى مى گيرند و آنها از صالحانند» و در سوره «انبيا» آيه 90 در توصيف جمعى از پيامبران بزرگ، مانند زكريّا(ع) و يحيى(ع) مى فرمايد: «آنها در كارهاى خير به سرعت اقدام مى كردند و بر ديگران پيشى مى گرفتند» و ... .

نه وسعت رزق، دليل بر محبت خدا و نه تنگى معيشت دليل بر غضب او است. بلکه خداوند گاهي انسان را به وسعت روزى آزمايش مى کند و گاهي با تنگى معيشت، میزان مقاومت و پايمردي انسان را روشن می سازد. حتی گاهی ثروت زیاد مایه عذاب صاحبان آنهاست، و آرامش و استراحت را از آنها مى گیرد. یا اینکه خدا مى خواهد آنان را به این وسیله، در زندگى دنیا مجازات کند. خداوند در قرآن می فرماید: «فزونى اموال و اولاد آنها، تو را در شگفتى فرو نبرد، خدامى خواهد آنان را به این وسیله، در زندگى دنیا مجازات کند و در حال کفر بمیرند».

طبق آیه 30 سوره اسراء، خداوند روزیش را بر هر کس بخواهد گشاده مى دارد و بر هر کس بخواهد تنگ، چرا که او نسبت به بندگان آگاه و بینا است. گاهی او مى خواهد به این وسیله انسان را تربیت کند و روح سخاوت و فداکارى را در او پرورش دهد. و گاهی صلاح انسان در حدّ معینى از روزى است که نه موجب فقر شود نه طغیان. از همه اینها گذشته، وسعت و تنگى رزق افراد به جز موارد استثنائى بستگى به میزان تلاش آنها دارد و کلام خدا درباره تنگی و گشادگی روزى هماهنگ با حکمت اوست که متناسب با تلاش انسان به او روزی می دهد.

خواست و مشیت الهى بى حساب و کتاب نیست، بلکه مشیت خداوند از حکمت او جدا نیست، و همیشه روى حساب لیاقت ها و شایستگى ها است. ضمن اینکه این مسأله به معنى نفى عالم اسباب نیست و عالم اسباب و تکوین نیز خواست و مشیت خدا است.
به عبارت روشن تر: اراده خدا در زمینه وسعت و تنگى روزى، مشروط به تلاش ها و کوشش ها و اخلاص ها و فداکارى های انسان است. قرآن مجید کراراً انسان را در گرو سعى و کوشش و تلاش و فعالیت خود شمرده، و بهره او را از زندگى به میزان سعى و تلاشش مى داند.