انگیزه اصلى اعتقاد بعضى از پیروان مذاهب باستانى به مسئله تناسخ و بازگشت روح، یکى از امور زیر بوده است:
انکار رستاخیز و جهان دیگر، توجیهى براى کودکان بیمار و معلول، عجز و ناتوانى از توجیه و تفسیر پیروزی ها و شکست هایى که به ظاهر علل روشنى براى آن دیده نمى شود، عوامل روانى و توجیه اعمال خشونت آمیز خود در انتقام جوئی ها.
 

امام علی(ع) در خطبه اول نهج البلاغه، سخن را با حمد و ثناى الهى شروع مى کند و در برابر آن اظهار عجز می نماید، همان گونه که پیامبر(ص) نیز، مطابق حدیث مشهور«ما عَرَفْناکَ حَقَّ مَعْرِفَتِکَ»، اظهار عجز از معرفت خالق متعال مى کند. هنگامى که انسان از معرفت او عاجز باشد چگونه مى تواند حقّ حمد و ستایش او را به جا آورد؟ بنابراین بالاترین حدّ «حمد»، اظهار عجز و ناتوانى در برابر حمد اوست. این معنا در حدیثی از امام صادق(ع) نیز آمده است.

خداوند در بیان ناتوانی انسان در لحظه مرگ می فرماید: «پس چرا هنگامى که جان به گلوگاه مى رسد، توانائى بازگرداندن آن را ندارید؟ و کارى از دستتان ساخته نیست». در حقیقت هدف از این آیات، بیان قدرت خداوند بر مسأله مرگ و حیات است، تا از آن پلى به مسأله معاد زده شود، و انتخاب لحظه احتضار و مرگ در اینجا، به خاطر ظهور و ضعف و ناتوانى کامل انسان، در این هنگام است.

هر کس سوره الرحمن را بخواند خداوند به ناتوانى او [در اداى شکر نعمتها] رحم مى کند، و حق شکر نعمتهائى را که به او داده، خودش اداء مى کند؛ و در قیامت خداوند از این سوره ، مى پرسد: چه کسى در دنیا به محتواى تو قیام کرد؟ او مى گوید: خداوندا! فلان و فلان، در این حال صورتهاى آنها سپید مى شود، و براى هر کس شفاعت کنند وارد بهشت می شود؛ و هر کس آن را بخواند و بعد از آیه «فَبِأَىِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبان» بگوید: «لابِشَىْء مِنْ آلائِکَ رَبِّ أُکَذِّبُ» اگر در آن روز یا شب بمیرد شهید خواهد بود.