وسواس فکری و شکاکیت اعتقادی یکی از بیماریهای خطرناک روحی است که می تواند منجر به کفر و خروج انسان از دایره ایمان گردد. مهمترین منشاء این بیماری جهل، غفلت، انجام اعمال بد و تنهایی می باشد، و مهمترین راههای درمان آن عبارتند از: تحصیل علم و یقین، مراقبت از ایمان و اعتقادات، حضور در اجتماعات مومنین،  شرکت در مجالس اهلبیت(ع) و مجالس ذکر و موعظه، رعایت آداب معاشرت و انتخاب دوست و همسر و همنشینی با علماء دین.

انسان صاحب «بصيرت» به جائي مي رسد كه مي تواند بهشت و بهشتيان را كه در ناز و نعمتند و دوزخ و دوزخيان را كه در عذابند ببيند. چنين شخصي ديگر نه مال يتيم را مي خورد و نه كلمات حق را تبديل و يا كتمان مي كند؛ چراكه هر كدام از اين كارها در واقع ورود در آتش است. بصير حقائق اشياء را مي بيند و بر آنها اشراف دارد. داستان جواني كه پيامبر حالش را پرسيد و در پاسخ خبر از عالَم بهشت و جهنم داد مصداق روشن شخص بصير است. آن جوان ثابت كرد كه از حقائق اشياء و بهشت و جهنم طوري باخبر است كه گويا همراه آنان است.

«یقین» نقطه مقابل «شک» است، و به معنى وضوح و ثبوت چیزى آمده است، و طبق آنچه از اخبار و روایات استفاده مى شود، به مرحله عالى ایمان، «یقین» گفته مى شود؛ و طبق آیه 95 سوره واقعه دارای سه مرحله است: علم الیقین؛ عین الیقین؛ و حقّ الیقین. مرحله اول جنبه عمومى دارد، مرحله دوم، براى پرهیزگاران است و مرحله سوم، مخصوص خاصان و مقربان.

«عين اليقين» آن است كه انسان به مرحله شهود برسد تا با ديده بصيرت باطنِ حقائق را نظاره كند. امام علي(ع) به ذعلب يمانى فرمودند: «هرگز پروردگارى را كه نديده ام عبادت نكرده‌ام. چيزى را نديدم مگر اين كه خدا را قبل و بعد و همراه او ديدم». اين مرحله که دومين درجه از درجات يقين است و انسان را از يافتن واقعيت به كمك استدلال و خبر به وسيله ديدن بي نياز مي كند، با تزكيه و تصفيه نفس حاصل مى گردد.

«حق اليقين» به وحدت معنوي ميان عاقل و معقول گفته مي شود. فردى كه به اين مقام رسيده خود را پرتوى از انوار الهى مى داند كه در امواج اشعه هاى آن ذات الهى غوطه ور است، به مانند كسى كه خود را در متن آتش قرار داده و به وجود آتش يقين كرده است. رسيدن به اين مرحله نياز به مجاهدات قوى و پاك كردن نفس از رذايل اخلاقى و دورى از علايق دنيوى و ريشه كن كردن هواها و افكار شيطانى دارد. با تدبر در آيات و روايات معلوم مى شود كه انسان از طريق علم اليقين به مرتبه عين اليقين و از عين اليقين به مرحله حق اليقين مى رسد.

صاحب «يقين» علامت هايي دارد؛ اول اینکه در امورات خود به غير رب الارباب توجه ندارد. دوم؛ درباره عبادت پروردگار خود در خفا و آشكار كوتاهى نمي كند و اوامر او را انجام و از نواهى اجتناب مى كند. سوم اين كه اين گونه افراد مستجاب الدعوة و صاحب كرامات اند. پيامبر اكرم(ص) درباره عيسى بن مريم(ع) فرمودند: «اگر يقين او بيشتر بود، نه تنها روي آب، بلكه بر روى هوا نيز راه مى رفت».