در متون دینی آثار والایی برای روزه بیان شده است. برای رعایت حرمت چنین عبادت مهمی باید از سوی خداوند به عنوان قانونگذار جریمه های سنگینی وضع شود تا کسی از آن تخطی نکند. علاوه بر آن چنین جریمه ای آثار تربیتی و روانی بسیار مثبتی برای توبه کنندگانی که می خواهند روح شان را از عصیان روزه خواری برهانند، دارد. از آن گذشته کفاره روزه منحصر در این یک مورد نیست و می توان با اطعام فقرا که خود عاملی جهت شکل گیری بیشتر عدالت اجتماعی است، این کفاره را به جا آورد.
در نهایت خداوند به تصریح آیه 286 سوره بقره «هیچ کس را، جز به اندازه توانایی اش، تکلیف نمى کند»؛ لذا فقها فرموده اند: كسى كه كفاره روزه بر او واجب شود، بايد يكى از اين دو (60 روز روزه گرفتن یا اطعام 60 فقیر) را انجام دهد و اگر هيچ يک از اينها برايش مقدور نيست، بايد يا 18 روز روزه بگيرد و يا چند مُدّ طعام به فقير بدهد و اگر نتواند هرچند روز را كه مى‏ تواند روزه بگيرد و اگر آن را هم نتواند انجام دهد، بايد استغفار كند.
این میزان از رأفت و ارفاق در حکم کفاره نشان می دهد که هدف خداوند از تشریع چنین حکمی نه آزار بندگان و نه ظلم به آنهاست بلکه او توبه و رشد معنوی بندگان و نفوذ هر چه بیشتر عدالت اجتماعی در لایه های مختلف اجتماعی شان را مد نظر قرار داده است.

سيره عملى بزرگان دينى و پيشوايان اسلام، مملوّ از رحمت و عطوفت نسبت به پيروان خويش و حتی دشمنان اسلام است. پيامبر اكرم(ص) پس از فتح مكّه با وجود قدرت بر كشتن همه دشمنان، آنها را مشمول عفو و رحمت اسلامى خود قرار داد و حضرت علي(ع) به فرزندش درباره قاتل خود سفارش كرد از همين غذايى كه براي ایشان تهيّه شده، به او نيز بدهند و در صورت شهادت تنها يك ضربه بر او بزنند نه بيشتر. آيا در سراسر جهان و در طول تاريخ، سراغ داريد كسي از پادشاهان و رؤساى كشورها چنين سفارشي نسبت به قاتل خود داشته باشد؟

دشمنان لجوج اسلام چون اسلام را مانع بزرگى بر سر راه منافع و مطامع خويش يافتند، در فكر مقابله با آن افتادند و براى رسيدن به اهداف خويش از هر وسيله و ابزارى سود جستند كه يكي از آن ابزارهاى ناجوانمردانه‌، برچسب «خشونت» است. آنها مى‌گويند: «اسلام آئين خشونت و جنگ است و با روح لطيف بشر سازگار نيست! اسلام حقوق بشر را ناديده مى‌انگارد! و ...». البته با كمال تأسّف بايد گفت كه اعمال برخى مسلمان‌نماها همچون داعش، طالبان و القاعده و ... نيز به تبليغات مسموم آنها كمك كرده است.

با مطالعه‌اى اجمالى و تفكّر در برخى آيات قرآن، به نمونه‌هاى فراوانى از رأفت و رحمت اسلامى در اين كتاب آسمانى دست مى‌يابيم. از 114 سوره قرآن 113 سوره آن با «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» كه پيام آور رأفت و رحمت و محبّت اسلامى است، شروع شده است. خداوند در سوره «الرَّحْمن» مى‌فرمايد: «آيا جزاى نيكى جز نيكى است؟!» كه سرشار از محبّت و رحمت و دوستى است. در آيه ديگر تاكيد دارد كه «بدى را به بهترين راه و روش دفع كن و پاسخ بدى را به نيكى ده».

تبیین جایگاه رأفت و رحمت اسلامى در روايات فراوانى به چشم می خورد؛ اصولا محبت اساس دين اسلام است و به فرموده امام صادق(ع) دين چیزی جز محبّت و رحمت نیست تا جایی که این رحمت و رأفت در ميدان جنگ نيز بروز و ظهور دارد و در كانون خشونت و تندى، مسلمانان را نسبت به آن سفارش مى‌كند. رأفت و رحمت اسلامى علاوه بر تمام انسانها با قطع نظر از كيش و آيين شامل ساير جانداران نيز مى شود.

رأفت و رحمت اسلامى نه تنها شامل تمام انسان‌ها مى‌شود؛ بلكه ساير موجودات و جانداران را نيز دربر مى‌گيرد. در تعاليم اسلامى، رواياتى درباره حقوق حيوانات وجود دارد و پيامبر اسلام(ص) در روايتي براى چهارپايان شش حق بيان كرده كه صاحبان اين حيوانات بايد آنها را محترم بشمارند و رعايت كنند. با وجود آن كه اين امور، دستورات ظريفى است كه در دنياى امروز به آن عمل نمى‌شود و كسى به آن توجّهى نمى‌كند؛ امّا آيين رحمت‌گستر اسلام به تمام اين ريزه‌كاري‌ها توجّه دارد و پيروانش را به آن دعوت مى‌كند.

ابونعیم اصفهانى از شعبه، او از حجاج، او از ابى اسحاق همدانى و او از حارث نقل کرده که امام على بن ابى طالب(ع) از فرزندش حسن(ع) درباره امورى در باب مروّت سؤال فرمود، از آن جمله فرمود: 1- سداد چیست؟ امام حسن(ع) عرض کرد: دفع منکر توسط معروف. 2- شرف چیست؟ انجام دادن کار خوب و ترک گناه. 3-مروّت چیست؟ عفاف و اصلاح مال. 4- رأفت چیست؟ نظر در کم و منع حقیر. 5- سماح چیست؟ بخشش در دشوارى و رفاه… تا آخر حدیث.

پیامبر(ص) هنگام فرستادن سربازان اسلام بسوی میدان نبرد می فرمودند: «به افراد ضعيف و ناتوان، كه دخالتى در جنگ ندارند، حمله نكنيد، و پيرمردهاى ناتوان و بچه ها و زنها را به قتل نرسانيد و درختان را جز در حال ناچارى قطع نكنيد. هرگاه يكى از لشكريان اسلام، به يكى از دشمنان پناه داد، آن شخص در امان است و ...». در واقع این دستورات، نشانگر اوج رأفت و رحمت اسلام حتی در ميدان نبرد است.