نُوّاب خاصه در جهت رفع مشكلات و نيازهای معنوي شيعيان چند اقدام مهم انجام دادند: تلاش در جهت مبارزه با غُلات، از ميان بردن شک و تردیدهای موجود درباره وجود مقدس امام زمان(عج)، انتقال ارتباط مردم با امام(عح) از شكل تماس مستقیم وکلا به سوی ارتباط از طريق نايبان خاص و پنهان نگه داشتن مشخصات امام زمان(عج).
شهيد صدر(ره) مى فرمايد: «قضيه مهدى(عج) حقيقتى است كه امت اسلامى در طول قرن ها با آن زندگى نموده و خصوصا در طول هفتاد سال نواب خاص در خلال معاشرتشان با مردم به آن تذكر داده اند. آيا انسان مى تواند باور كند كه دروغى بتواند نه تنها در مدت هفتاد سال، بلكه قرن ها دوام آورد؟ آری از قديم الايام گفته شده كه ريسمان دروغ كوتاه است و نيز منطق حيات و زندگانى ثابت مى كند كه از جهت علمى و به حساب احتمالات محال است كه دروغى به اين شكل بتواند دوام آورده و اطمينان تمام امت را جلب نمايد».
عثمان بن سعید عمروى، محمّد بن عثمان بن سعید، حسین بن روح، على بن محمّد سمرى نوّاب خاص امام زمان(عج) بودند.
نواب خاص در دوران سفارت، اموال متعلق به حضرت ولی عصر(عج) را از شیعیان تحویل گرفته و به امام می رساندند. گروهی از شیعیان، در روز شهادت امام عسکری(ع) وارد سامرا شده، و پس از آگاهی از شهادت حضرت، برای تحویل اموال، در پی جانشین امام بودند، که برخی جعفر کذّاب را معرفی کردند، اما او را دارای علم امامت نیافته، قصد بازگشت به وطن خود را داشتند تا آن که سفیر سرّی حضرت ولی عصر(عج) رسید. پس از تشرف به حضور امام و تحویل اموال، امام با تعیین عثمان سعید، فرمودند بعد از این اموال را به او تحویل دهید.
یکی از فعالیت های نواب اربعه، پاسخ به سوالات و مشکلات عقیدتی و وسوسه های منکران وجود امام بود. آنان با استفاده از آموزش های امام، و دانش عمیق خود، با شایستگی این کار را به انجام دادند. آنان در این راستا، با پرهیز از اظهار عقیده شخصی در دین، گاه ناگزير، پرده از ديدارهاى سرّى خود با امام برداشته و گاهی نیز توقیعی از سوی حضرت، آنان را در دفع شبهات یاری می کرد.
یکی از وظایف نواب اربعه، مبارزه با غلات، مدّعيان دروغين وكالت و افشاى ادعاهاى باطل آنان بود. گروهی با ادعای الوهیت ائمه و یا با طرح ادعای دروغین نیابت و تصرف در اموال امام و بیان سخنان گمراه کننده، سبب بروز مشکلاتی برای شیعیان می شدند، همانند شلمغانی و . . . ، در این هنگام، نواب خاص با رهنمودهای امام، به مقابله با آنان برمی خاستند و گاه حضرت در توقیعی، آنان را مورد طرد و لعن قرار می دادند.
غیبت امام زمان(عج) از سال 329 آغاز شد، که شیعیان خاصّ آن حضرت مى توانستند مسائل مورد نیاز خود را به وسیله چهار نماینده خاصّ وى از حضرتش سؤال کنند. ولی پس از سال 329 هجرى قمرى، نیابت خصوصى پایان یافت و اداره امور شیعیان به فقهاى بزرگ شیعه که نمایندگان عامّ آن حضرت هستند واگذار گردید. به دلیل کوتاهی مدّت و دسترسی به امام(ع) از طریق نمایندگان خاصّ، دوران اول، غیبت صغری نامیده شد و به دلیل طولانی بودن و عدم دسترسی به امام(ع)، زمان دوم غیبت کبری نامیده شد.
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلّى اللّه عليه و آله :
ان الحسين باب من ابواب الجنة.
بى گمان حسين درى از درهاى بهشت است .
احقاق الحق 9/202