امام صادق(ع) درباره نتيجه «شكر نعمت» و «كفران نعمت» مي‌فرمايد: «در كتاب آسمانى تورات نوشته شده كه زوالى براى نعمت ها نيست، اگر شكر آن به جاى آورده شود و بقايى براى نعمت‌ها نيست، اگر كفران شود». شكر هم فقط شكر لفظى نيست؛ بلكه بايد در عمل هم نمود داشته باشد؛ چرا كه بهره‌بردارى صحيح از يك نعمت، شكر عملى است.

«سخاوت» مانند ديگر فضايل اخلاقى، با تعليم و تربيت و انديشه و تفكّر و تمرين و ممارست حاصل مى شود. انسان بايد بداند كه اموال و ثروت ها، امانت هاى الهى هستند و هيچ كدام دوام و بقايى ندارند و بايد با بذل و بخشش، آن را در صندوق امانت الهى ذخيره كرد. از نظر عملى نیز هر قدر تمرين و ممارست بيشترى در اين زمينه شود، توفيق زيادترى در به دست آوردن اين فضيلت اخلاقى حاصل مى گردد؛ زيرا تكرار اعمال سخاوتمندانه به تدريج به صورت عادت و سرانجام به يك ملكه اخلاقى مبدل خواهد گرديد.

«توفیق» یعنی خداوند مقدمات وصول به مقصود را برای بنده اش فراهم کند و«سلب توفیق» از میان بردن آنها است که البته نتیجه اعمال خود انسان‏ است. عوامل توفیق الهی عبارتند از: انفاق، پرهیزگاری، حسن نیت، دعا، نصیحت پذیری، علم، مطالعۀ زندگی خوبان، مال حلال، توبه و استغفار، تلاش و پشتکار، حسن خلق، همنشین خوب، اخلاص، نظم، توسل و ... عوامل سلب توفیق عبارتند از: بخل، بی نیازی از خدا، گناه، حب دنیا، لغویات، غفلت، شرکت در مجالس گناه، کسالت، همنشین بد، حرام خواری، کفران نعمت، غفلت و... .

كار خيري كه ديگران آن را انجام داده اند و ما توفيق انجام آن را نداشتيم، در صورتي كه به آن كار راضي و خوشحال بوديم، در ثواب آن سهيم هستيم و ديگر حسرت نمي‏ بريم.

در سوره «هود» به ماجرای حضرت شعیب(ع) در مقابل سرسختی قوم مشرک او و تهدیدات آنها اشاره شده است. ايشان براى دست زدن به اصلاحات همه جانبه در اجتماع فاسد آن زمان بر سه اصل تكيه نموده اند: نخست فراهم شدن مقدّمات از سوى پروردگار، سپس داشتن اراده نيرومند براى شروع به كار و سپس دارا بودن انگيزه ‏اى صحيح و سازنده. بدیهی است انجام اصلاحات مذکور جز با داشتن ایمان به خدا و توکّل بر ذات پاک او میسر نخواهد شد.

خداوند درباره مجازات سنگينِ «بخيلان» در قرآن مى فرمايد: «آنها كه «بخل» مى ورزند و آنچه را خداوند از فضل خويش به آنها داده، انفاق نمى كنند ما او را در مسير دشوارى قرار مى دهيم و آن هنگام كه [در جهنم] سقوط مى كنند، ديگر اموال او به حالش سودى نخواهد داشت». با دقت در آیه مذکور پی می بریم که «بخل» سبب بى نيازى و ثروت نمى شود؛ چرا که فرد در دنيا هميشه بايد بار سنگين حفظ و نگهدارى و محاسبه آن را بر گردن نهد و سپس آن را رها ساخته و براى پاسخ گويى به سراى ديگر بشتابد.

«هدایت تشریعى» به معنى ارائه طریق؛ بدون قید و شرط و جنبه عمومى و همگانى دارد، چنانکه در آیه 3 سوره دهر آمده: «إِنّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمّا شاکِراً وَ إِمّا کَفُوراً»، اما «هدایت تکوینى» به معنى گرفتن دست بندگان و حفظ و حمایت از آنها تا رساندن به ساحل نجات، هرگز بى قید و شرط نیست. اضلال نقطه مقابل هدایت  است و مخصوص گروهى است که اوصاف آنان در قرآن بیان گشته است.

مفهوم«حيات طيّبه» یا «زندگى پاکيزه»، بسیار وسيع و گسترده است و روزى حلال، قناعت، رزق روزانه، توفيق بر اطاعت فرمان خدا و مانند آن را در بر مى گيرد. لکن هدف اصلى از بيان دو مصداق «رضا» و «قناعت» در روایات، پايان دادن به حرص و هوا پرستى است که عامل تجاوزها، خونريزى ها، ذلت و اسارت هاست.