من لا یحضره الفقیه

معرفی کتاب «من لا یحضره الفقیه»

کتاب «من لا یحضره الفقیه» یکی از مهمترین منابع و جوامع حدیثی شیعه و دومین کتاب جامع از کتب اربعه است. این کتاب توسط ابو جعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق (306 ق ـ 381 ق) تالیف و تصنیف شده است. این کتاب را به درخواست و سفارش استادش ابو عبدالله محمد بن حسن علوی معروف به نُعمه در بلخ و متاثر از سبک و روش «کتاب من لا یحضره الطبیب» زکریای رازی نوشته است تا اگر کسی به فقیه و دانشمند مسائل شرعی دسترسی نداشت با وجود این کتاب که کتابی جامع و کامل در باب مسائل و احکام شریعت اسلام است، بی نیاز باشد. شیخ صدوق این کتاب را تماماً مبتنی بر اصول اربعمائه به نگارش درآورد.

کتب اربعه

معرفی کتب «اربعه»

کتب اربعه حدیثی به مجموعه کتاب‌های چهار گانه ای اطلاق می شود که مهمترین منابع استنباط فقها و مجتهدان در مذهب شیعه‌ی اثنی عشری است. این کتابها عبارتند از: 1- الکافی که توسط  مرحوم کلینی تالیف شده است. 2- من لا یحضره الفقیه که توسط  شیخ صدوق  تالیف شده است. 3-تهذیب الاحکام که توسط شیخ طوسی تالیف شده است. 4- الاستبصار فیما اختلف من الاخبار؛ این کتاب نیز توسط شیخ طوسی  تالیف شده است.

شیخ صدوق

«شیخ صدوق» که بود؟

ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بابویه قمی معروف به شیخ صدوق(306 ق ، 381 ق) یکی از بزرگترین محدثان و دانشمندان شیعه در قرن چهارم هجری بود که نویسنده یکی از کتب اربعه حدیثی یعنی «من لا یحضره الفقیه» می باشد. او در قم متولد شد و  در دامان و محضر علمی پدرش رشد یافت و در همان سنین نوجوانی به درجات و مقامات علمی بلندی رسید.  وی  برای ارتقای دانش و معرفت دینی خود به شهرهای مختلف جهان اسلام مثل خراسان، ایران، عراق، شام و حجاز مسافرت کرد و از حضور بیش از دویست و پنجاه دانشمند معروف و برجسته آن دوران بهره برد. او در ری درگذشت و مقبره مرقد او همواره زیارتگاه مشتاقان معارف اهل بیت علیهم السلام بوده است.

التوحید

معرفی کتاب «التوحید» صدوق

کتاب التوحید که کتابی حدیثی در زمینه روایات معتبر در باب مسائل توحیدی است، توسط شیخ ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق(م 381 ق) تالیف شده است. این کتاب بر اساس احادیث اصول اربعمائه در یک مقدمه و شصت و هفت باب و به صورت حدیثی تنظیم و تصنیف شده است. این کتاب از زمان تالیف مورد توجه دانشمندان حدیث و کلام شیعه بوده و تعالیق و حواشی متعددی بر آن نوشته شده است. همچنین این کتاب از منابع و مستندات متاخرانی مثل علامه مجلسی، علامه حلی و فیض کاشانی برای تدوین مجموعه‌های حدیثی و کلامی به شمار می رود.

معانی الأخبار

معرفی کتاب «معانی الاخبار»

کتاب «معانی الاخبار» که کتابی حدیثی درباره معنای الفاظ و کلمات مشکل و پرکاربرد قرآن و احادیث می‌باشد، توسط شیخ صدوق ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی (م 381 ق) تالیف شده است. شیخ صدوق این کتاب را بر اساس احادیث موجود در اصول اربعمائه (یعنی منابع حدیثی معتبر شاگردان ائمه علیه السلام)، به ویژه آثار احمد بن محمد بن خالد برقی، مثل معانی الاحادیث و تفسیرالحدیث و همچنین کتاب جامع الاحادیث النبویه استادش شیخ ابو محمد جعفر بن احمد بن علی قمی رازی معروف به ابن الرازی، تدوین و تالیف کرده است.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

قالَ الصّادقُ عليه السّلام :

مَنْ دَمِعَتْ عَيْنُهُ فينَا دَمْعَةً لِدَمٍ سُفِکَ لَنا اَوْ حَقٍّ لَنا نُقِصْناهُ اَوْ عِرْضٍ اُنْتُهِکَ لَنا اَوْلاَِحَدٍ مِنْ شيعَتِنا بَوَّاءهُ اللّهُ تَعالى بِها فِى الْجَنَّةِ حُقُباً.

امالى شيخ مفيد، ص 175