امام علي(ع) مي فرمايد: «متقین، ميانه روى در غِنا و بى نيازى دارند». آنها نه زندگى را بر خود سخت مى گيرند و نه اسراف و تبذير مى كنند. برای این حدیث دو احتمال بیان شده: 1- مراد ميانه روى در طلب مال و تحصيل ثروت باشد. 2- مراد ميانه روى در حركات و سكنات و مصرف اموال بلكه در جميع افعالش دارد.
خداوند در سوره های جاثیه و ص و قلم، به این مطلب اشاره فرموده که کافران و مجرمان با مؤمنان در زندگی و مرگ یکسان نیستند. مؤمنان در پرتو ایمان و عمل صالح، از آرامش خاصى برخوردارند، به طورى که سخت ترین حوادث زندگى تأثیرى در روح آنها نمى گذارد، در حالى که افراد بى ایمان و آلوده، دائماً در اضطراب اند، اگر در نعمت اند، بیم زوال آن پیوسته آنها را رنج مى دهد، اگر در مصیبت و ناراحتى اند، قدرت مقابله با آن را ندارند. خلاصه، این دو گروه در تمام شئون زندگى و مرگ و عالم برزخ و قیامت تفاوت دارند.
قرآن کریم درباره اشخاصى که به دلیل ترس از مرگ در جهاد شرکت نمى کردند می فرماید: «بعضی از مردم هنگامی که فرمان جهاد داده می شود، به جاى این که از خداى قادر بترسند از بشر ضعیف و ناتوان وحشت دارند، بلکه وحشتشان از چنین بشرى بیش از خدا است»، به چنین افرادى باید گفته شود: به فرض این که با ترک جهاد چند روزى آرام زندگى کنید، بالاخره این زندگى فانى و بى ارزش است؛ علاوه بر این فرار از مرگ سودی ندارد، چون هر کجا باشید مرگ به دنبالتان مى شتابد و بالاخره روزى شما را در کام خود فرو خواهد برد.
قرآن در ارتباط با حوادث قیامت می فرماید: «در آن هنگام که زمین سخت در هم کوبیده شود». در واقع زمین بوسیله زلزله ها و حوادث تکان دهنده پایان دنیا صاف مى شوند. هم چنین در آیات دیگری می فرماید: «از تو درباره کوه ها سؤال مى کنند، بگو: پروردگارم آنها را بر باد مى دهد * سپس زمین را صاف و بى آب و گیاه مى سازد * به گونه اى که هیچ پستى و بلندى در آن نمى بینى! در آن هنگام فرمان پروردگارت فرا رسد، و فرشتگان صف در صف حاضر شوند». در حقیقت این حوادث ترسیمی است از عظمت قیامت و عدم توانائى انسان در آن روز.
این سوره شش بخش دارد: 1- حروف مقطعه و بیان عظمت قرآن و نزول آن در شب قدر. 2- توحید و یگانگى خدا و نشانه هاى عظمت او. 3- سرنوشت کفار و کیفرهاى دردناک آنها. 4- سرگذشت موسى(ع) و بنى اسرائیل در مقابل فرعونیان و نابودى و هلاکشان. 5- مسأله قیامت و عذاب هاى دوزخیان و پاداش هاى پرهیزکاران. 6- هدف آفرینش و بیهوده نبودن خلقت آسمان و زمین.
در آغاز سوره قمر، از مساله نزدیکى قیامت و موضوع «شق القمر» سخن گفته، سپس درباره قوم «نوح» و قوم «عاد» و قوم «ثمود» و قوم «لوط» و «آل فرعون» آیاتی بیان شده و در آخرین بخش، مقایسه اى میان این اقوام و مشرکان «مکّه» و مخالفان پیامبر اسلام(ص) کرده و سوره را با شرح قسمتى از مجازات مجرمان در قیامت، و پاداش هاى عظیم پرهیزگاران، پایان مى دهد.
خداوند به مومنین مژده می دهد که اگر فرزندانشان در ایمان از آنها پیروى کنند ما این فرزندان را در بهشت، به آنها ملحق مى کنیم، یعنی این گونه افراد، اگر از نظر عمل، کوتاهى و تقصیراتى داشته باشند، خداوند به احترام پدران صالح، آنها را مى بخشد و ترفیع مقام مى دهد، و به درجه آنان مى رساند، بى آنکه از عمل آنها چیزى بکاهد و این موهبتى بزرگ براى پدران و فرزندان است.
خداوند در قرآن می فرماید: «همه شما بدون استثنا وارد جهنم مى شوید این فرمانى است قطعى از پروردگارتان». بعضى از مفسران معتقدند: «ورود» را به معنى نزدیک شدن و اشراف پیدا کردن است، یعنى همه انسان ها، بدون استثنا به کنار جهنم مى آیند، سپس خداوند پرهیزگاران را رهائى مى بخشد و ستمگران را در آن رها مى کند. هم چنین اکثر مفسران «ورود» را به معنى دخول دانسته انذ، به این ترتیب، همه انسان ها بدون استثناء وارد جهنم مى شوند، منتها دوزخ بر نیکان سرد و سالم خواهد بود اما برای دوزخیان فورا شعله ور می شود.
شدت عذاب الهی در آیات و روایات ترسیم شده است. قرآن می فرماید: «در آن روز جهنم را حاضر کنند و در آن روز انسان متذکر مى شود، اما چه فایده که این تذکر براى او سودى ندارد». هم چنین در حدیثى از پیامبر(ص) مى خوانیم هنگام نزول این آیه چهره مبارکش دگرگون گشت، اصحاب به سراغ على(ع) رفتند و ماجرا را بیان کردند، على(ع) از ایشان پرسیدند چه حادثه اى روى داده؟ حضرت آیه را تلاوت کرده و فرمودند:هفتاد هزار فرشته آن را با هفتاد هزار مهار مى کشند و مى آورند! و آن در حال اگر آن را رها کنند، همه را آتش مى زند.
خداوند دوستی های پایدار را مخصوص پرهیزکاران دانسته و می فرماید: «همه دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند مگر پرهیزگاران!». در حقیقت تنها پرهیزگاران هستند که پیوند دوستی آنها جاودانی است زیرا بر محور ارزش های جاودانی استوار است. امام صادق(ع) در حدیثی می فرماید: «بدانید هر دوستى که در دنیا براى خاطر خدا نباشد در قیامت تبدیل به عداوت و دشمنى مى شود».
الإمام علىٌّ(عليه السلام)
بالإيثار يْسْتَرَقُّ الأحرارُ
با ايثار، آزادگان به بندگى کشيده مى شوند
ميزان الحکمه، جلد 1، ص 24